Customize Consent Preferences

We use cookies to help you navigate efficiently and perform certain functions. You will find detailed information about all cookies under each consent category below.

The cookies that are categorized as "Necessary" are stored on your browser as they are essential for enabling the basic functionalities of the site. ... 

Always Active

Necessary cookies are required to enable the basic features of this site, such as providing secure log-in or adjusting your consent preferences. These cookies do not store any personally identifiable data.

No cookies to display.

Functional cookies help perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collecting feedback, and other third-party features.

No cookies to display.

Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics such as the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.

Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.

No cookies to display.

Advertisement cookies are used to provide visitors with customized advertisements based on the pages you visited previously and to analyze the effectiveness of the ad campaigns.

No cookies to display.

Adaptogeny, czyli naturalna pomoc w trudnych warunkach

Nieustanny pośpiech, stres, niewłaściwy sposób odżywiania, zanieczyszczenie środowiska i hałas to tylko niektóre z czynników, które mogą zaburzać równowagę naszego organizmu, prowadząc do wyczerpania. Wyeliminowanie ich z codziennego życia wydaje się być jednak trudne lub wręcz niemożliwe.

Jak więc można sobie pomóc? Odpowiedzią na to pytanie są rośliny o właściwościach adaptogennych. Termin adaptogen został wprowadzony przez lekarza i badacza radzieckiego Nikołaja Lazareva w 1947 r. Definiuje substancję, która pomaga organizmowi reagować na fizyczne, chemiczne i biologiczne czynniki stresujące. Zwiększa nieswoistą odpowiedź immunologiczną przeciwko różnorodnym stresorom i poprawia zdolność do aklimatyzacji w zmiennych warunkach środowiska. Substancje o właściwościach adaptogennych często pochodzą od roślin rosnących w niesprzyjającym klimacie, na przykład w wysokich górach. Ze względu na to, że najpierw same musiały przystosować się do trudnych warunków, łatwiej mogą pomóc zaadaptować się i nam. Rośliny te prowadzą do zmian na poziomie komórkowym poprzez układy enzymatyczne oraz na poziomie narządowym przez wpływ na regulację hormonalną. Są nietoksyczne i działają wielokierunkowo normalizująco na organizm.

Najpowszechniej znanym adaptogenem jest Panax ginseng C.A Meyer – żeń – szeń prawdziwy, stosowany w lecznictwie już od 5 tysięcy lat. Korzeń rośliny swoim wyglądem przypomina kształt ludzkiego ciała, stąd jego chińska nazwa Dżeń-Czien oznaczająca „człowieka korzeń”. Bylina ta rośnie naturalnie w Korei Północnej, Nepalu, wschodnich Chinach i Japonii. Zawiera niezwykle cenne związki, saponiny triterpenowe(ginsenozydy). Wykazuje bardzo szerokie spektrum działania. Podnosi ciśnienie krwi, wzmacnia przy osłabieniu i zmęczeniu, a z drugiej strony obniża aktywność ośrodkowego układu nerwowego działając uspokajająco, przeciwlękowo i relaksacyjnie. Poprawia sprawność fizyczną i umysłową. Wspomaga procesy uczenia się i zapamiętywania. Ogranicza rozwój procesów miażdżycowych poprzez wpływ na poziom cholesterolu we krwi – powoduje wzrost „dobrej” frakcji HDL i obniżenie stężenia „złej” frakcji LDL. Może być przydatny w objawowym leczeniu początkowych etapów choroby Alzheimera. Zwiększa odporność naszego organizmu na zakażenia bakteryjne i wirusowe. Wykazuje pozytywny wpływ na pracę serca (u osób z niemiarowym jego funkcjonowaniem) oraz chroni i regeneruje komórki wątroby uszkodzone na przykład przez alkohol.

Słynny cytat autorstwa Paracelsusa mówiący, że: ” Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną, bo tylko dawka czyni truciznę”, dotyczy również żeń-szenia. Substancja ta nadużywana może powodować tzw. syndrom żeń-szeniowy, objawiający się skokami lub podwyższeniem ciśnienia, nerwowością, bezsennością, nadmiernym pobudzeniem.

Rhodiola rosea L. – różeniec górski to kolejna bardzo ciekawa roślina o właściwościach adaptogennych. Wykorzystywany jest szczególnie jej korzeń (ale również kłącze), który po wysuszeniu wydziela różaną woń i przybierający różowawą barwę pojawiającą się po przełamaniu surowca. Inną znaną nazwą surowca jest określenie „złoty korzeń” pochodzące od zewnętrznego, złotego zabarwienia, błyszczącego po oczyszczeniu. Rośnie w nieprzystępnym klimacie górskim (w Polsce w Sudetach i Karpatach) i w obszarze polarno arktycznym – stąd wywodzi się kolejna potoczna nazwa „arktyczny korzeń” (Arctic Root). Wyciągi z Rhodiola rosea L. powodują wzrost stężenia serotoniny w podwzgórzu i śródmózgowiu, wzrost beta endorfin w osoczu krwi oraz łagodzenie uwalniania peptydów opioidowych. Ogranicza nadmierne wydzielanie kortyzolu oraz wykazuje działanie antyoksydacyjne, przez co chroni układ krążenia i nerwowy przed uszkodzeniem. Może być stosowany podczas chemioterapii jako substancja zmniejszająca szkodliwy wpływ cytostatyków. Za działanie adaptogenne rośliny odpowiadają fenylopropanoidy, głównie salidrozyd i glikozydy fenylopropanoidowe, np. rozyna.

Eleuterokok kolczasty (Eleutherococcus senticosus (Rupr.QMaxim.)Maxim) nazywany jest żeń-szeniem syberyjskim ze względu na obecność eleuterozydów o działaniu podobnym do ginsenozydów. Jest to krzew osiągający wysokość do 4 m rosnący głównie na Syberii. Już Lapończycy zaobserwowali, że jeleń w okresie, gdy rośnie jego poroże poszukuje tej szczególnej rośliny, której spożycie pozwala mu lepiej przetrwać zimę. Eleuterokok został odkryty i przebadany stosunkowo niedawno w Związku Radzieckim przez dr Brekhmana, badacza rosyjskiego, którzy prowadził poszukiwania rodzimych roślin o działaniu podobnym do żeń-szenia. Szef doradców do spraw żywienia rosyjskiego zespołu olimpijskiego, Dr. Sergey Portugalov w 1994 roku powiedział: “Nasza największa przewaga jeśli idzie o osiąganie wybitnych wyników wynikała z suplementacji naturalnych składników pochodzenia roślinnego”. Miał na myśli spożywanie przez zawodników właśnie eleuterokoku, który często był stosowany przez sportowców na Olimpiadach i podczas lotów w kosmos przez rosyjskich astronautów. Eleuterokok jako typowy adaptogen, zwiększa odporność organizmu przeciwko czynnikom stresowym, co skutkuje polepszeniem wydolności fizycznej i psychicznej organizmu w stanach osłabienia, zwiększonego wysiłku fizycznego i umysłowego, rekonwalescencji po przebytych zabiegach lub chorobach. Pomaga również przy zaburzeniach libido.

Cytryniec chiński (Schisandra chinensis (Turcz.)Baill) znany jest od czasów prehistorycznych w tradycyjnej medycynie chińskiej. Jego owoce były wykorzystywane przez chińskich myśliwych jako jedyny pokarm podczas długotrwałych i wyczerpujących wypraw. Aktywność adaptogenna jest zasługą lignanów m.in. schizandryn. Cytryniec poprawia procesy metaboliczne, aktywizuje układ immunologiczny, wpływa korzystnie na procesy poznawcze i pamięć. Dodatkowo działa ochronnie na miąższ wątrobowy i przeciwnowotworowo. W odróżnieniu od żeń-szenia normalizuje ciśnienie tętnicze krwi. Wykorzystywany jest również w produkcji perfum, ze względu na cytrynowy zapach charakterystyczny dla owoców, kory, liści i łodygi. Stosowany w kosmetologii opóźnia procesy starzenia skóry, likwiduje przebarwienia i aktywizuje syntezę kolagenu.

Warto skorzystać z dobroczynnych właściwości wymienionych roślin ze względu na ich wielokierunkowe działanie. Należy jednak zawsze pamiętać o wyborze preparatów o potwierdzonej jakości i konsultacji dotyczącej suplementacji z osobą kompetentną w przypadku przebytych chorób i przyjmowanych leków.

Autorka:
Elżbieta Bury
Studentka IV roku farmacji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Należy do oddziału PTSF Lublin.

Bibliografia:

  • Gerard Nowak „Surowce roślinne stosowane w wyczerpaniu psychofizycznym i stresie” Katedra i Zakład Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
  • Grażyna Obidoska Ala Sadowska „Rośliny o działaniu adaptogennym- Adaptogenic plants” Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji roślin 2004 nr 233 Zespół Ekotoksykologii KGHiBR Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawa
  • Tadeusz Wolski, Agnieszka Ludwiczuk, Tomasz Baj, Kazimierz Głowniak, Łukasz Świątek „Rodzaj Panax – systematyka, skład chemiczny, działanie i zastosowanie oraz analiza fitochemiczna nadziemnych i podziemnych organów żeń-szenia amerykańskiego – Panax quinquefolium L. Cz. I.” © Borgis – Postępy Fitoterapii 2/2008, s. 96-114
  • Tomasz Baj HERBARIUM- „Radix Ginseng-korzeń życia.” 08.2009
  • Agnieszka Tajer „Rhodiola rosea L. jako przykład rośliny adaptogennej-Rhodiola rosea L. as a adaptogenic plant” ANNALES ACADEMIAE MEDICAE SILESIENSIS praca poglądowa -Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej i Zielarstwa Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
  • Andrzej Janowski, Ewa Długosz, Małgorzata Gadomska-Nowak, Nidal Laraki „Rhodiola rosea-roślina o działaniu adaptogennym. Nowe możliwości w walce ze stresem i chorobami cywilizacyjnymi. Rhodiola rosea- a plant of adaptogen activity. New possibilities of using Rhodiola rosea in treating stress and civilizational diseases.”, Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej Śląskiej Akademii Medycznej
  • Daniel Załuski, Helena D. Smolarz „Eleutherococcus senticosus – przykład rośliny adaptogennej” Katedra i Zakład Botaniki Farmaceutycznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
  • http://plprom-file.s3.amazonaws.com/253_adoptogenyinfo.pdf

©  Polskie Towarzystwo Studentów Farmacji  2025

Zaloguj się używając swojego loginu i hasła

Nie pamiętasz hasła ?

Ta strona używa plików cookie. Więcej informacji

Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do twoich potrzeb. Każdy może zaakceptować pliki cookies albo ma możliwość wyłączenia ich w przeglądarce, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje.

Zamknij