W związku ze swoją powszechnością choroby tarczycy są obiektem wielu rozważań, również w przestrzeni wirtualnej. Krąży wiele mitów mogących szkodzić pacjentom zmagającym się z tymi przypadłościami. Sprawdźmy, z jakimi błędnymi tezami należy się rozprawić.
Mit 1: Podstawową przyczyną choroby Hashimoto, podobnie jak i innych chorób autoimmunologicznych, jest zespół nieszczelnego jelita.
Kanadyjskie Stowarzyszenie Gastroenterologiczne przyjęło stanowisko że to, jakoby bakterie i toksyny dostając się przez uszkodzone połączenia międzykomórkowe ścian jelit miały powodować bóle stawów, autyzm, egzemy, łuszczycę i tym podobne nie znajduje potwierdzenia w dotychczasowych badaniach naukowych. [1]
Mit nieszczelnego jelita „żeruje” na informacji, że m.in. w nieswoistych zapaleniach jelit dochodzi do zjawiska zwiększonej przepuszczalności jelit. Jest to jednak skutek, a nie przyczyna dolegliwości, który paradoksalnie może wykazywać korzystne działanie poprzez poprawę wchłaniania wody i składników odżywczych oraz aktywację układu odpornościowego. [2]
Mit 2: W monitorowaniu choroby Hashimoto stosuje się okresowe oznaczanie stężeń przeciwciał antyTPO i antyTG, gdyż wskazują one na stopień nasilenia stanu zapalnego tarczycy.
Stężenie przeciwciał antyTPO i antyTG znajduje swoje zastosowanie wyłącznie w celu rozpoznania choroby. Obniżające się lub zwiększające stężenie przeciwciał nie wykazuje związku ze stopniem nasilenia stanu zapalnego gruczołu tarczowego. W chorobie Hashimoto monitoruje się wyłącznie gospodarkę hormonalną tarczycy. [2]
Mit 3: Choroba Hashimoto jest w pełni uleczalna.
Wedle aktualnej wiedzy medycznej choroba Hashimoto nie jest chorobą uleczalną, ale możliwa jest jej remisja. W przypadku, gdy choroba Hashimoto doprowadzi do niedoczynności tarczycy pacjenci z choroba Hashimoto muszą przez całe życie przyjmować leki hormonalne. Nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe choroby Hashimoto. [2]
U osób z jawną niedoczynnością tarczycy stosuje się leczenie substytucyjne lewotyroksyną, zaś u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy leczenie substytucyjne wprowadza się w przypadku ciąży, cukrzycy, choroby tarczycy w wywiadzie czy gdy TSH > 10 mIU/l. [2]
W przypadku choroby Hashimoto o remisji mówimy wtedy, gdy poprawia się obraz tarczycy w USG i/lub poprawia się ogólne samopoczucie pacjenta. Podstawowymi czynnikami prowadzącymi do remisji w chorobie Hashimoto są: wyrównanie niedoborów witaminy D i B12, magnezu oraz selenu, ograniczenie stresu, unikanie lub rzucenie palenia i prawidłowa masa ciała. [2]
Mit 4: Pacjenci z chorobą Hashimoto powinni stosować suplementację ashwagandhą.
Badania na modelach zwierzęcych nad witanią ospałą były obiecujące i wykazały działanie przeciwzapalne, zwiększenie produkcji hormonów tarczycy i łagodzenie objawów psychicznych takich jak lęk. Istnieje tylko jedno randomizowane podwójnie zaślepione badanie kliniczne, które porównywało działanie 600 mg wyciągu z ashwagandhy z placebo u 50 pacjentów z podwyższonym TSH (4,5-10 mIU/l) w wieku 18-50 lat. 8-tygodniowa terapia poprawiła parametry TSH, fT3 i fT4 w większym stopniu niż leczenie placebo. Jednak jak na razie do ahwagandhy trzeba podchodzić z dużą dozą ostrożności. [3]
Należy zwrócić jednak na suplementację witaminy D i selenu. Ponad 85% populacji Polski wykazuje niedobór w zakresie witaminy D3. U większości Polaków nawet w słoneczne miesiące produkcja witaminy D w skórze nie zachodzi w wystarczającym stopniu. Żywność w Polsce rzadko wzbogacana jest w witaminę D, a ryby morskie w nią obfitujące spożywamy bardzo rzadko. Według badania z 2011 roku, w którym przebadano 161 pacjentów z chorobą Hashimoto oraz 162 zdrowych ochotników, 92% pacjentów z chorobą Hashimoto wykazywało niedobór witaminy D, w porównaniu do 64% populacji ogólnej, a im gorsze wyrównanie gospodarki hormonalnej tarczycy, tym większy był niedobór witaminy D [4].
Z kolei niedobór selenu hamuje syntezę hormonów tarczycy, obniżona produkcja hormonów tarczycy zwiększa wydzielanie TSH, a w wyniku aktywacji dejodynazy dochodzi do powstania nadtlenku wodoru, który, gromadząc się w tkance tarczycy, powoduje jej zwłóknienie i uszkodzenie. Warto jednak spróbować dostarczać odpowiednie ilości tych składników z pożywieniem, pamiętając, że zarówno ich niedobór, jak i nadmiar, jest szkodliwy dla organizmu. [2]
Mit: 5 Pacjent chorujący na chorobę Hashimoto powinien radykalnie zmienić swój sposób żywienia i przejść na dietę bezglutenową i bezlaktozową.
Chorzy z chorobą Hashimoto należą do grupy ryzyka rozwoju celiakii. Średnio co dwudziesta osoba z chorobą Hashimoto choruje jednocześnie na celiakię. Obecnie brak jest badań potwierdzających lub wykluczających współwystępowanie chorób tarczycy z nadwrażliwością nieceliakalną na gluten, ale ocenia się je jako prawdopodobne. [2]
W 2015 roku pokazano, że podobnie jak chorzy na celiakię, pacjenci z nieceliakalną nadwrażliwością częściej chorują na choroby autoimmunologiczne, nie uwzględniono jednak w badaniu konkretnych jednostek chorobowych. Nie ma natomiast danych wskazujących na zależność między chorobami tarczycy a alergią na zboża (gluten). [2]
Prawdą jest to, że chorzy z chorobami tarczycy i celiakią muszą przez całe życie przestrzegać restrykcyjnej diety bezglutenowej. Błędem jest jednak wprowadzenie diety bezglutenowej u osób z chorobą Hashimoto na okres 3-6 miesięcy bez wcześniejszych badań w kierunku celiakii. Obecnie brak jest twardych dowodów na to, że dieta bezglutenowa u osób z chorobą Hashimoto bez współistniejącej celiakii korzystnie wpływa na przebieg choroby. [2]
Z kolei dieta bezlaktozowa jest konieczna, jeśli pacjenci mają nietolerancję laktozy lub alergię pokarmową na mleko. W Polsce niedobór laktazy stwierdzono u 37% badanych, przy czym objawy nietolerancji laktozy obserwowane zaledwie u 15% pacjentów. Ścisła bezlaktozowa dieta powinna być ograniczona do czasu poprawy klinicznej. Po tym okresie należy wprowadzać laktozę do diety, stopniowo zwiększając dawkę dzienną. I w tym przypadku brak jest twardych dowodów na to, że dieta bezlaktozowa u osób chorych na Hashimoto korzystnie wpływa na przebieg choroby. [2]
Mit 6: Pacjenci ze stwierdzoną chorobą Hashimoto muszą wyeliminować ze swojej diety takie warzywa jak: brokuły, kapusta, jarmuż, kalafior, rzepa, kalarepa.
Ta błędna teza związana jest z goitrogenami – substancjami występującymi głównie w warzywach kapustnych, wg nieobowiązującej już nomenklatury „wolotwórczych”. Goitrogeny blokują wchłanianie jodu i z tego powodu stanowiły istotny problem w czasach, gdy Polska znajdowała się w gronie krajów z niedostateczną podażą jodu w diecie. Aktualnie jednak w zbilansowanej diecie warzywa kapustne (w ilości mniejszej niż 250 gramów na dobę) nie powinny stanowić problemu pacjentom z chorobą Hashimoto. [2]
Mit 7: Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są odpowiedzialne za nadwagę i otyłość.
Chińscy naukowcy dowiedli, że to otyłość wiąże się z większym o 321% ryzykiem rozwoju jawnej niedoczynności tarczycy, większym o 170% ryzykiem rozwoju subklinicznej niedoczynności tarczycy i większym o 191% ryzykiem rozwinięcia się choroby Hashimoto. Odwrotna zależność również istnieje, ale jest zdecydowanie słabsza. Mimo tego, niedoczynność tarczycy jest w dalszym ciągu traktowana jako jedna z wtórnych (choć rzadkich) przyczyn otyłości – częściej u dzieci i młodzieży. [6]
Mit: 8 Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto są przeciwwskazaniem do aktywności fizycznej.
Badania wykazały, że umiarkowany wysiłek daje korzystny efekt w postaci podnoszenia poziomu cyrkulującej tyroksyny, a najlepiej działają ćwiczenia anaerobowe o umiarkowanej intensywności (do 70% maksymalnej częstości akcji serca). [5] Niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto nie są też przeciwwskazaniem do odpoczynku nad polskim morzem, więc nie ma konieczności rezygnowania z wakacji nad Bałtykiem. [2]
Uważajmy na informacje, które czytamy w sieci, aby nie szerzyć dezinformacji dotyczącej chorób tarczycy.
Daria Frisch
Źródła:
[1] Debunking the Myth of ‘Leaky Gut Syndrome’, GI Society, 2013 [Dostęp: 30.03.2022]. https://badgut.org/information-centre/a-z-digestive-topics/leaky-gut-syndrome/
[2] Fakty i mity dotyczące niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto, wykład ogólnodostępny w ramach Medycznej Środy organizowanej przez Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, przeprowadzony przez lek. Szymona Suwałę z Katedry i Kliniki Endokrynologii i Diabetologii CM UMK [Dostęp: 30.03.2022]. https://www.youtube.com/watch?v=TztT4qdyxRw
[4] Gonca Tamer, Safiye Arik, Ismet Tamer, and Damla Coksert, Relative Vitamin D Insufficiency in Hashimoto’s Thyroiditis, Thyroid, 2011[Dostęp: 30.03.2022]. http://doi.org/10.1089/thy.2009.0200
[3] Ashok Kumar Sharma, Indraneel Basu, and Siddarth Singh, Efficacy and Safety of Ashwagandha Root Extract in Subclinical Hypothyroid Patients: A Double-Blind, Randomized Placebo-Controlled Trial, The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 2018 [Dostęp: 30.03.2022]. http://doi.org/10.1089/acm.2017.0183
[5] Figen Ciloglu, Ismail Peker, Aysel Pehlivan, Kursat Karacabey, Nevin İlhan,
Ozcan Saygin, Recep Ozmerdivenli, Exercise intensity and its effects on thyroid hormones, Neuroendocrinology Letters, 2005 [Dostęp: 30.03.2022]. https://www.braj.com/fitness/Exercise%20intensity%20and%20its%20effects%20on%20thyroid%20hormones.pdf
[6] Song Rong-hua, Wang Bin, Yao Qiu-ming, Li Qian, Jia Xi, Zhang Jin-an, The Impact of Obesity on Thyroid Autoimmunity and Dysfunction: A Systematic Review and Meta-Analysis, Frontiers in Immunology, 2019 [Dostęp: 30.03.2022]. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2019.02349/full