Do 31 marca 2020 roku farmaceuta mógł wystawić receptę farmaceutyczną tylko w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia pacjenta, a pacjent mógł otrzymać jedynie najmniejsze dostępne w aptece opakowanie produktu leczniczego dopuszczonego do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Dzięki ustawie, która weszła w życie w dniu 1 kwietnia br. – o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, farmaceuci zyskali nowe kompetencje, takie jak wystawianie recepty pro auctore (dla siebie) i pro familiae (dla członków swojej rodziny). Ważne jest, aby zarówno farmaceuci, jak i pacjenci znali swoje prawa oraz możliwości, jakie daje apteka. W jaki sposób farmaceuta może wspomóc pacjenta, który potrzebuje leku, a nie może skontaktować się ze swoim lekarzem?
Pro auctore i pro familiae – jak rozumieć?
Receptę od farmaceuty (pro auctore i pro familiae) może wystawić każdy farmaceuta sobie lub swojej rodzinie, również wyłącznie na leki o kategorii Rp.
Ustalenie dokładnej listy członków rodziny, których można zaliczyć do definicji „pro familia”, nie należy do oczywistych. W ustawie zostało to określone jako “małżonek, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu, krewni lub powinowaci w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa osoby wystawiającej”.
Istotne jest to, że w przypadku, gdy farmaceuta pozostaje w związku nieformalnym – „pozostaje z osobą we wspólnym pożyciu”, jest uprawniony do wystawienia recept dla tej osoby, natomiast nie ma uprawnień do wystawiania recept dla rodziny tej osoby. Recepta jest najczęściej wystawiana w systemie gabinet.gov.pl bez podania przyczyny, na podstawie wiedzy medycznej i rozpoznania farmaceuty. Ilość opakowań jest taka sama jak w przypadku recepty farmaceutycznej, natomiast istotną różnicą jest fakt, że recepty pro auctore i pro familiae mogą być refundowane oraz mogą być zrealizowane w dowolnej aptece (w przeciwieństwie do recepty farmaceutycznej, która może być zrealizowana tylko w aptece, w której została wystawiona).
Źródło: https://mgr.farm
Zakres leków
Recepta farmaceutyczna może być wystawiona przez farmaceutę w aptece ogólnodostępnej na lek o kategorii Rp, z wyłączeniem środków odurzających i psychotropowych w przypadku każdego zagrożenia życia pacjenta. Usunięcie ‘nagłego’ w przypadku zagrożenia życia rozszerzyła zakres leków, które mogą być wypisywane przez magistra farmacji.
Recepty te są odpłatne 100%, a na recepcie musi znaleźć się uzasadnienie wydania leku. Ilość opakowań nie może przekraczać zapotrzebowania na 180 dni kuracji w przypadku e-recepty lub 120 dni w przypadku recepty papierowej na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania, natomiast ilość produktu leczniczego antykoncepcyjnego może być wypisana tylko na 60 dni, wyłącznie w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.
W związku z tym, że recepta może być wystawiona tylko na produkty lecznicze o kategorii Rp. farmaceuta nie może wypisać recepty na:
- leki o kategorii Rpz,
- leki recepturowe,
- wyroby medyczne, np. opatrunki,
- środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, np. preparaty mlekozastępcze.
Kiedy farmaceuta może wystawić receptę?
Ww. recepty należy wystawiać w postaci elektronicznej z zastrzeżeniem takich wyjątków jak:
- brak dostępu do systemu e-zdrowia (P1),
- pacjent o nieustalonej tożsamości,
- farmaceuta z państwa członkowskiego UE realizujący okazjonalnie lub tymczasowo czynności zawodowe farmaceuty.
Jakie informacje są wymagane?
Wykaz recept pro auctore i pro familia powinien obejmować – zgodnie z art. 96 ust. 4a ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2020 r. poz. 944) – następujący zakres informacji:
- numer kolejny wpisu;
- datę wystawienia recepty;
- numer PESEL pacjenta, jeżeli został nadany, w przypadku noworodka – numer PESEL matki, a w razie braku numeru PESEL – rodzaj, serię i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość;
- rozpoznanie choroby, problemu zdrowotnego lub urazu;
- międzynarodową lub własną nazwę produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo rodzajową lub handlową nazwę wyrobu medycznego;
- postać, w jakiej produkt leczniczy, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny ma być wydany, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej postaci;
- dawkę produktu leczniczego lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej dawce;
- ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego, a w przypadku produktu leczniczego recepturowego – nazwę i ilość surowców farmaceutycznych, które mają być użyte do jego sporządzenia;
- sposób dawkowania.
25 lutego 2022 Główny Inspektorat Farmaceutyczny w związku z dynamicznie rozwijającą się sytuacją miedzynarodową wydał komunikat w sprawie uprawnień zawodowych farmaceutów polegających na możliwości wystawiania recept farmaceutycznych, w którym informuje, że w obecnej sytuacji, w szczególności dla uchodźców z Ukrainy, potrzebujących udzielenia pomocy w zakresie wydania produktu leczniczego istnieje możliwość wystawienia recepty farmaceutycznej.
Podsumowanie
Możliwość wystawiania recepty farmaceutycznej to duża odpowiedzialność dla magistra farmacji, ale także ogromne ułatwienie dla pacjentów, których zdrowie jest najważniejszą wartością. Farmaceuci nie powinni bać się wystawiania recept, ale ważne jest, aby zachowali ostrożność, ponieważ biorą pełną odpowiedzialność za wydany preparat. Z tego powodu magister ma prawo odmówić wydania leku na receptę farmaceutyczną, jeśli ma jakiekolwiek wątpliwości.
Aleksandra Obarzanek
Źródła:
[1] Gdzie po lek, Kiedy farmaceuta może wypisać receptę, 13.03.2022 [Dostęp 18.04.2022] https://www.gdziepolek.pl/artykuly/kiedy-farmaceuta-moze-wypisac-recepte
[2] gov.p,l Komunikat Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie uprawnień zawodowych farmaceutów polegających na możliwości wystawiania recept farmaceutycznych, 25.02.2022 [Dostęp 18.04.2022] https://www.gov.pl/web/gif/komunikat-glownego-inspektora-farmaceutycznego-z-dnia-25-lutego-2022-r
[3] recepty.edu.pl, Recepta farmaceutyczna, pro auctore, pro familiae – podsumowanie 13.05.2020 [Dostęp 19.04.2022] https://www.rx.edu.pl/recepta-farmaceutyczna-pro-auctore-pro-familiae-podsumowanie/
[4] Redakcja mgr.farm, Od dzisiaj farmaceuci mogą wystawiać refundowane recepty pro auctore i pro familia, 01.04.2020 [Dostęp 19.04.2022] https://mgr.farm/aktualnosci/od-dzisiaj-farmaceuci-moga-wystawiac-refundowane-recepty-pro-auctore-i-pro-familia/
[5] Redakcja mgr.farm, Łukasz Waligórski, Recepty „pro familia”. Ministerstwo wyjaśnia komu można je wystawić, 15.07.2020 [Dostęp 18.04.2022] https://mgr.farm/aktualnosci/recepty-pro-familia-ministerstwo-wyjasnia-komu-mozna-je-wystawic/
[6] Aptekarska Szkoła Zarządzania, Recepta farmaceutyczna i recepta od farmaceuty – czym się różnią?, 05.04.2022 [Dostęp 18.04.2022] https://www.aptekarska.pl/2021/10/05/recepta-farmaceutyczna-i-recepta-od-farmaceuty-czym-sie-roznia/
[7] Farmacja Praktyczna, Recepty „pro auctore” i „pro familiae”, 14.07.2020 [Dostęp:18.04.2022] https://farmacjapraktyczna.pl/recepty-pro-auctore-i-pro-familiae/