Rynek farmaceutyczny jest jednym z najszybciej rozwijających się rynków na świecie. Każdego roku do obrotu wprowadzane są innowacyjne leki, również te przeznaczone do leczenia rzadkich schorzeń. Do tej grupy zaliczamy jeszcze do niedawna najdroższą substancję czynną świata. Wiesz, o jakiej substancji jest mowa? To onasemnogen abeparwowek. Pod tą niełatwą w wymowie nazwą kryje się lek, który warto poznać.
Przygotowane zostało kompendium wiedzy na temat tej substancji czynnej. Posiada ono przystępną formę pytań i odpowiedzi (Q&A), co ułatwi przyswajanie nowych informacji. Sprawdźcie sami! Poniżej znajdziecie nasze krótkie vademecum.
Dla kogo przeznaczony jest lek?
Według Charakterystyki Produktu Leczniczego, aktualnie jedynego leku będącego na rynku farmaceutycznym z tą substancją czynną, istnieją 2 wskazania do stosowania onasemnogenu abeparwoweku. Oba dotyczą leczenia rdzeniowego zaniku mięśni (ang. spinal muscular atrophy, SMA). Warunkiem podstawowym jest występowanie u chorego na SMA mutacji obu alleli genu SMN1 zlokalizowanego na ramieniu krótkim chromosomu 5. Pierwsze wskazanie uwzględnia ponadto kliniczne rozpoznanie SMA typu 1. Drugie wskazanie mówi o posiadaniu przez chorego nie więcej niż 3 kopii genu SMN2. [1]
Więcej informacji na temat jednostki chorobowej jaką jest SMA można znaleźć na portalu Medycyna Praktyczna.
Jaki jest mechanizm działania tego leku?
Leczenie onasemnogenem abeparwowekiem zalicza się do terapii genowych i jest leczeniem przyczynowym. Jego istotą jest podniesienie poziomu białka SMN w motoneuronach pacjenta chorego na rdzeniowy zanik mięśni. Niedobór białka SMN leży u podstaw występowania SMA, dlatego tak ważne jest wyrównanie jego ilości. Osiąga się to poprzez wprowadzenie do komórek odpowiednich fragmentów DNA odpowiadających genowi SMN1. Jest to możliwe dzięki specjalnie spreparowanym wirusom (konkretnie: adenowirusom serotypu 9 – AAV 9). Po podaniu leku wirusy “infekują” komórki chorego, a DNA trafia do jądra komórkowego, co inicjuje proces tworzenia brakującego białka SMN. Większa ilość białka SMN powoduje zatrzymanie degeneracji motoneuronów i zahamowanie postępu choroby. [1,2]
Jak wyglądały badania kliniczne nad lekiem?
Przeprowadzono 5 głównych badań klinicznych nad lekiem, podczas których oceniano m.in.:
- przeżycie bez konieczności stałej wentylacji;
- siedzenie bez podparcia przez co najmniej 30 sekund;
- wymaganie pomocy oddechowej przez ≥16 godzin na dobę;
- zdolność do stania bez podparcia przez co najmniej 3 sekundy;
- zmianę wyniku testu zaburzeń nerwowo-mięśniowych w stosunku do wartości wyjściowej;
- osiąganie poprawy kamieni milowych, dotyczących etapów rozwojowych w zakresie funkcji motorycznych;
- zdolność do samodzielnego chodzenia (min. 5 kroków).
Według badań oceniany produkt leczniczy był znacznie skuteczniejszy w zakresie przeżycia i ocenianych zastępczych punktów końcowych w porównaniu do wyników kohorty historycznej z naturalnym przebiegiem choroby. Większość pacjentów żyło lub było wolnych od zdarzeń (przeżycie bez konieczności zastosowania stałej wentylacji) w 14 miesiącu życia oraz osiągnęło poprawę funkcji motorycznych. [3]
U kogo ten lek najlepiej się sprawdzi?
Najlepszą odpowiedź na leczenie tym lekiem zaobserwowano u osób, u których terapia została wdrożona na wczesnym etapie choroby. Jeśli lek podany jest na etapie przedobjawowym SMA, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że objawy kliniczne u pacjenta nigdy nie wystąpią. Bardzo dobre efekty odnotowuje się również na wczesnym etapie objawowym. W świeżej publikacji z 2022 roku udokumentowano wysoki efekt terapeutyczny terapii genowej u dzieci do 2 roku życia. Natomiast efekt u starszych dzieci jest niepewny. [4]
Czy tym lekiem można wyleczyć SMA?
Lek ten konsekwentnie wpływa na poprawę stanu zdrowia dzieci z SMA, jednak nie u każdego dziecka możemy mówić o wyleczeniu. Tylko w przypadku zastosowaniu leku w okresie przedobjawowym można całkowicie zapobiec wystąpieniu objawów SMA. Badania pokazały, że efekt wyleczenia osiągnięto u wszystkich dzieci z trzema kopiami genu SMN2 i u dużej części dzieci z dwiema kopiami. [4]
Czy ten lek jest lepszy od innych leków na SMA?
Szczególną zaletą leku jest to, że onasemnogen abeparwowek, w odróżnieniu od innych leków na SMA, podaje się pacjentowi tylko raz (obecnie w warunkach szpitalnych jako wlew dożylny). Podnosi on poziom białka SMN w ciągu kilkudziesięciu godzin od podania do poziomu porównywalnego z poziomem osoby zdrowej. Ponadto ma on szybki początek działania, a efekt terapeutyczny leku nie słabnie w czasie. [2] Jednak na podstawie aktualnych danych naukowych nie można mówić o istotnej przewadze w skuteczności klinicznej tej substancji czynnej nad drugim stosowanym lekiem w SMA – nusinersenem. [5]
Jakie są przeciwwskazania do leczenia tym lekiem?
ChPL jako przeciwwskazania podaje nadwrażliwość na substancję czynną lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Niemniej szczególne środki ostrożności należy zachować m.in. w przypadku osób:
- odpornych na wirusy AAV9 – dlatego należy je zbadać w kierunku występowania przeciwciał AAV9 przed podaniem wlewu;
- z zaawansowaną postacią SMA;
- z aktywną postacią zakażeń ostrych i przewlekłych. [1]
Jakie są działania niepożądane leku?
Do bardzo częstych działań niepożądanych zaliczamy zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych. Częste działania niepożądane to: małopłytkowość, wymioty, gorączka, zwiększenie stężenia troponiny T czy toksyczne działanie na wątrobę. [1] Hepatotoksyczność (związana z obecnością dużych ilości obcego białka wirusowego w leku) jest zależna od dawki – wyższe dawki są bardziej szkodliwe i mogą doprowadzić do ostrego uszkodzenia wątroby. Niekorzystny wpływ leku na ten narząd można zniwelować poprzez stosowanie sterydów, np. prednizolonu, który zazwyczaj przyjmuje się przez okres kilku miesięcy. Należy jednak mieć na uwadze, że kortykosteroidy hamują działanie układu odpornościowego, co dodatkowo może osłabić pacjenta. [6]
Od kiedy ten lek jest dopuszczony do obrotu?
W Stanach Zjednoczonych onasemnogen abeparwowek obecny jest od 2019 roku, natomiast na terenie Unii Europejskiej od 2020 roku. [2] Aktualnie jest on dostępny w refundacji w wielu krajach Europy i stał się lekiem pierwszego wyboru w leczeniu nowo zdiagnozowanych dzieci. [7] Lek uzyskał warunkowe dopuszczenie do obrotu w UE, co oznacza, że Europejska Agencja Leków nadal gromadzi informacje dostarczane przez podmiot odpowiedzialny oraz corocznie dokonuje przeglądu i niezbędnych aktualizacji wiadomości o leku. [8]
Czy jest on dostępny w Polsce?
Od 1 września 2022 roku lek ten zostanie objęty w naszym kraju refundacją. Będzie on dostępny w ramach jednolitego programu leczenia rdzeniowego zaniku mięśni, obejmującego całą populację pacjentów. Mogą być nim leczone dzieci w wieku do 6 miesięcy, u których zdiagnozowano SMA w badaniach przesiewowych i które nie otrzymywały wcześniej innych leków na SMA. [2]
Dlaczego lek jest taki drogi?
Jedne z ostatnich widełek cenowych, zaproponowanych przez producenta Ministerstwu Zdrowia, to 6-7 milionów złotych za podanie leku dla jednego pacjenta. Według producenta leku cena onasemnogenu abeparwoweku uwarunkowana jest przede wszystkim zastosowaniem innowacyjnej technologii, dającej bardzo dobre rezultaty po jednokrotnym podaniu leku, dlatego terapia tym lekiem jest ogólnie tańsza od terapii nusinersenem, który należy stosować dożywotnio. [9]
Jakie istnieją mity na temat leczenia tym lekiem?
Nieprawdą jest to, że terapia genowa zmienia istniejący kod genetyczny człowieka. Mitem jest również stwierdzenie, że może ona naprawić wadę genetyczną leżącą u podłoża SMA. [2] Ponadto zmiany w komórkach spowodowane lekiem nie są dziedziczone, a lek nie jest w stanie naprawić tkanki mięśniowej, która posiada już cechy jej zaniku. [5]
Daria Frisch
Źródła:
[1] Charakterystyka Produktu Leczniczego Zolgensma [Dostęp: 09.06.2022] https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/zolgensma-epar-product-information_pl.pdf
[2] Zolgensma® (terapia genowa), Fundacja SMA [Dostęp: 13.06.2022] https://www.fsma.pl/leki/zolgensma/
[3] Zolgensma (onasemnogen abeparwowek) we wskazaniu: rdzeniowy zanik mięśni 5q z bialleliczną mutacją genu SMN1 i klinicznym rozpoznaniem SMA typu 1 lub pacjentów z rdzeniowym zanikiem mięśni 5q z bialleliczną mutacją genu SMN1 i z nie więcej niż 3 kopiami genu SMN2, Opracowanie analityczne oceny technologii w ramach Funduszu Medycznego 022/2020, Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, 2021 [Dostęp: 13.06.2022] https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/wykaz_tli/RAPORTY/2020_022.pdf
[4] Jak skuteczny jest lek Zolgensma?, Fundacja SMA [Dostęp: 13.06.2022] https://www.fsma.pl/leki/zolgensma/skutecznosc/
[5] Leczenie genowe w rdzeniowym zaniku mięśni – Wspólne stanowisko Polskiego Towarzystwa Neurologów Dziecięcych oraz Fundacji SMA, 2020 [Dostęp: 13.06.2022] https://www.fsma.pl/leki/zolgensma/wspolne-stanowisko-ptnd-i-fundacji-sma/
[6] Jak bezpieczny jest lek Zolgensma?, Fundacja SMA [Dostęp: 13.06.2022] https://www.fsma.pl/leki/zolgensma/bezpieczenstwo/
[7] Dostępność leku Zolgensma w Europie, Fundacja SMA [Dostęp: 13.06.2022] https://www.fsma.pl/leki/zolgensma/dostepnosc-leku-zolgensma-w-europie/
[8] Zolgensma (onasemnogen abeparwowek).Przegląd wiedzy na temat leku Zolgensma i uzasadnienie udzielenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE, Europejska Agencja Leków, 2020 [Dostęp: 13.06.2022] https://www.ema.europa.eu/en/documents/overview/zolgensma-epar-medicine-overview_pl.pdf
[9] Najdroższy lek świata nie będzie refundowany w Polsce. Chorzy na SMA bez szans na terapię genową, WPROST, 18.10.21 [Dostęp: 13.06.2022] https://zdrowie.wprost.pl/medycyna/leki/10518412/zolgensma-najdrozszy-lek-swiata-na-sma-bez-refundacji-w-polsce.html