Miniony sierpień przebiegał pod znakiem innowacyjnych pomysłów w dziedzinie farmacji i medycyny. Poruszane zostały tematy w bardzo wielu dziedzinach – między innymi szczepienia, refundacje i deficyty leków. Aby dowiedzieć się więcej, zapraszamy do lektury sierpniowego przeglądu branżowego.
Najważniejszym wydarzeniem w dziale medycznym ubiegłego miesiąca było zapowiedzenie refundacji od września leku Zolgensma – jednej z najdroższych na świecie terapii. Objęte leczeniem zostaną dzieci chore na rdzeniowy zanik mięśni (SMA) do 6 miesiąca życia, które wcześniej nie stosowały innych terapii. Jest to terapia genowa, a lek podaje się pacjentowi tylko raz w życiu. Obok Zolgensmy, również Evrysdi będzie lekiem refundowanym stosowanym w leczeniu SMA. Polska w tym momencie dołącza do grona państw przodujących w tej terapii, gdyż oferuje kompleksowe leczenie, a także badania przesiewowe. [1, 2]
Braki leków to kolejny ważny i niepokojący temat. Założono, że do leków deficytowych zaliczane są te leki na receptę, których dostępność spadła o 50% i nie posiadają one zamienników lub są one trudno dostępne. W sierpniu liczba tych preparatów wyniosła 37, co daje trochę lepszy wynik niż czerwcowy (39), ale dalej odbija się to znacząco na ciągłości farmakoterapii pacjentów. Do listy leków deficytowych dołączyły takie leki, jak Saxenda (lek dla pacjentów z nadwagą lub otyłością o dodatkowych czynnikach ryzyka), Victoza oraz Trulicity (leki na cukrzycę 2 typu) lub leki z bupropionem stosowane przez pacjentów z depresją. Również znacząco spadła dostępność leków z metforminą o przedłużonym uwalnianiu, a wycofany został lek Alfadiol, który aktualnie nie posiada zarejestrowanego odpowiednika. Za część tych deficytów odpowiada zawieszenie przez producentów ich dystrybucji w Polsce lub wykryte zanieczyszczenia. Sytuacja jest aktualnie bardzo dynamiczna. [3]
W połowie sierpnia spłynęła dobra wiadomość w zakresie walki z COVID-19. Umożliwiono zaszczepienie się kolejną dawką przypominającą pracownikom placówek ochrony zdrowia oraz studentom kierunków medycznych. Dotychczas szczepić mogły się osoby w wieku powyżej 60 lat. W przypadku drugiej dawki przypominającej stosowane będą jedynie szczepionki mRNA (Pfizer-BioNTech, Moderna). Zaleca się wybranie tego samego preparatu, jaki przyjęto w pierwszej dawce przypominającej. [4]
Pozostając w temacie szczepień, rozpoczęła się 3 faza badania klinicznego nad szczepionką na boreliozę w Polsce. Opracowania szczepionki podjęły się dwie firmy – Pfizer oraz Valneva. Ich wspólna praca była niezwykle skuteczna – opracowany przez nich preparat wykazuje jedynie niewielkie skutki uboczne, jak ból w miejscu wstrzyknięcia, bóle mięśni, gorączkę. Nie odnotowano żadnych dodatkowych działań niepożądanych. Z drugiej strony, szczepionka wykazuje bardzo silną odpowiedź immunologiczną zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Wystarczą jedynie dwie dawki oraz jedna przypominająca po upływie 12 miesięcy. Poprzedni lek – Lymerix został wycofany w 2002 roku i aktualnie na rynku nie jest zarejestrowany żaden alternatywny preparat. Najprawdopodobniej już za 3 lata preparat zostanie poddany ocenie przez amerykańską FDA. [5, 6, 7]
Za udar niedokrwienny mózgu bardzo często odpowiada zwężenie tętnicy szyjnej. W Journal of the American Heart Association, recenzowanym i prestiżowym czasopiśmie naukowym, opisano dość nietypową metodę badania profilaktycznego bez wychodzenia z domu. Polega ona na nagraniu za pomocą smartfonu 30-sekundowego wideo własnej szyi. Następnie program, wykorzystując analizę ruchu skóry, przeprowadzi obliczenia, które umożliwią wczesne wykrycie zwężenia tętnicy szyjnej (VMA – video‐based motion analysis). Czy to aż takie proste, jak się wydaje? Wbrew pozorom – tak! Tętnica szyjna znajduje się zaraz pod skórą. Wszelkie zmiany w przepływie krwi są doskonale widoczne w ruchach skóry. Właśnie to zjawisko jest wykorzystywane w tym badaniu, które jak się okazuje może okazać się przyszłościowe. [8, 9]
Amerykańscy naukowcy z Johns Hopkins University odkryli, jaki jest najlepszy sposób na przyjmowanie leków (wykorzystywaną w badaniu postacią leku były tabletki). Wykorzystując symulację ludzkiego żołądka, określili najkorzystniejszą pozycję ciała pacjenta, aby lek dotarł do odpowiedniej części żołądka i jak najszybciej uległ tam rozpuszczeniu, a następnie został przekazany dalej – do dwunastnicy. Idąc o krok dalej – uznano, że przyjęcie nieprawidłowej pozycji ciała podczas przyjmowania leku może mieć równie zły wpływ na rozpuszczanie tabletki, jak zmiany chorobotwórcze i dysfunkcje żołądka. Zażywając tabletkę, należy pochylić się w prawą stronę lub leżeć na prawym boku. Czy ktokolwiek robił to dobrze? [10]
Olga Rybak
[1] mgr.farm, Od 1 września w Polsce refundowany będzie najdroższy lek na SMA, 23.08.2022 [3.09.2022], https://mgr.farm/aktualnosci/od-1-wrzesnia-w-polsce-refundowany-bedzie-najdrozszy-lek-na-sma/
[2] Puls Medycyny, Zolgensma – najdroższy lek na świecie stosowany w SMA będzie refundowany od 1 września, 22.08.2022 [3.09.2022], https://pulsmedycyny.pl/zolgensma-najdrozszy-lek-na-swiecie-stosowany-w-sma-bedzie-refundowany-od-1-wrzesnia-1159116
[3] Gdzie po lek, Leki, które zniknęły z aptek: sierpień 2022, 17.08.2022 [4.09.2022], https://www.gdziepolek.pl/blog/leki-ktore-zniknely-z-aptek-sierpien-2022
[4] Farmacja Praktyczna, Szczepienia przeciwko COVID-19 dla personelu medycznego, 17.08.2022 [4.09.2022], https://farmacjapraktyczna.pl/druga-dawka-przypominajaca-dla-personelu-medycznego/
[5] mgr.farm, Pojawienie się na rynku szczepionki przeciwko boreliozie byłoby przełomem, 19.08.2022 [4.09.2022], https://mgr.farm/aktualnosci/pojawienie-sie-na-rynku-szczepionki-przeciwko-boreliozie-byloby-przelomem/
[6] Rynek Zdrowia, Firma Pfizer będzie testować w Polsce szczepionkę przeciw boreliozie. To jedyna na świecie, 11.08.2022 [4.09.2022], https://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Firma-Pfizer-bedzie-testowac-w-Polsce-szczepionke-przeciw-boreliozie-To-jedyna-na-swiecie,235647,11.html
[7] Puls Medycyny, Pfizer rozpoczyna testy szczepionki na boreliozę. Próby będą prowadzone także w Polsce, 9.08.2022 [4.09.2022], https://pulsmedycyny.pl/pfizer-rozpoczyna-testy-szczepionki-na-borelioze-proby-beda-prowadzone-takze-w-polsce-1158049
[8] Rynek Zdrowia, Filmik na smartfonie może pomóc w wykryciu zwężonych tętnic szyjnych, 21.08.2022 [4.09.2022], https://www.rynekzdrowia.pl/Badania-i-rozwoj/Filmik-na-smartfonie-moze-pomoc-w-wykryciu-zwezonych-tetnic-szyjnych,235941,11.html
[9] Journal of the American Heart Association, Detection of Carotid Artery Stenosis Based on Video Motion Analysis for Fast Screening, 17.08.2022 [4.09.2022], https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/JAHA.122.025702
[10] Rynek Zdrowia, Bierzesz leki? Prawie na pewno robisz to źle. Są wyniki badań, 28.08.2022 [4.09.2022], https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Bierzesz-leki-Prawie-na-pewno-robisz-to-zle-Sa-wyniki-badan,236019,6.html