Już niedługo kalendarzowa jesień, a wraz z nią sezon na przeziębienia i infekcje. Wielu z nas sięgnie w tym czasie po tradycyjne, domowe sposoby, takie jak syrop z cebuli czy miód, a być może także po suplementy z ekstraktami z czosnku. Czy rzeczywiście jednak mogą one wspomóc nas w powrocie do zdrowia? Niniejszy artykuł nieco przybliży tę kwestię.
Cebula dobra na wszystko?
„Cebula w bólu utula” – głosi stare polskie przysłowie, wzięte sobie do serca przez nasze babcie, bo któż jak nie one przygotowywały dla nas w dzieciństwie najlepsze syropy z cebuli? Ale czy na pewno te tradycyjne specyfiki wspomagają nas kiedy dopada osłabienie? Cebule choć niepozorne, zawierają bogactwo składników aktywnych, między innymi: związki fenolowe, jak kwas ferulowy czy protokatechowy, flawonoidy takie jak kwercetyna, kemferol, a także ich glikozydy, antocyjany czy związki siarkoorganiczne, odpowiadające za liczne prozdrowotne właściwości tej rośliny. A o jakich właściwościach mowa? Flawonoidy oraz antocyjany odpowiadają za działanie antyoksydacyjne, natomiast związki siarkowe – przeciwbakteryjne. Lotny olejek cebuli okazał się wysoce skuteczny w zwalczaniu takich drobnoustrojów jak bakterie Gram(+) i grzybów należących do dermatofitów. Natomiast ekstrakty oraz sok potrafią zahamować rozwój bakterii Escherichia coli, Serratia marcescens, niektóre paciorkowce, a nawet Pseudomonas aeruginosa czy pałeczki Salmonella typhi. Tiosulfoniany działają z kolei przeciwzapalnie – ekstrakty wykazują inhibicję w stosunku do enzymów, takich jak peroksydazy czy lipooksygenazy, hamując w ten sposób szlaki prowadzące do powstawania mediatorów stanu zapalnego – leukotrienów i tromboksanu. Jest jeszcze jedna, ciekawa grupa fitoskładników, korzystnie oddziałująca na nasze zdrowie – fruktany, a tych w cebulach jest całkiem sporo. Fruktany należą do rozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego i spełniają funkcję prebiotyków, których spożycie korzystnie wpływa na mikrobiotę jelitową, a zdrowa mikrobiota to lepsze zdrowie i odporność. 1 3 5
Czy czosnek rzeczywiście wyleczy z przeziębienia?
Wchodząc do apteki, możemy być pewni, że spotkamy się z lekami oraz suplementami diety zawierającymi ekstrakt z czosnku (Allium sativum). Czy warto po nie sięgnąć? Właściwości antybakteryjne czosnku po raz pierwszy zauważył Louis Pasteur już w 1858 r., a wynikają one, podobnie jak w przypadku wyżej wspomnianej cebuli, z obecności tiosulfonianów. Te zawierające siarkę związki mogą zahamować wzrost licznych bakterii, zarówno Gram(+) jak i Gram (-), np. z rodzaju Pseudomonas, Enterobacter, Staphylococcus, Streptococcus. Związki obecne w czosnku działają również antywirusowo. Dane przedkliniczne pokazały, iż owe związki mogą uniemożliwiać fuzję wirusa z komórkami gospodarza, blokować polimerazę RNA, syntezę DNA, np. w stosunku do adenowirusów. Czosnek działa również immunostymulująco, a spożywanie preparatów z jego ekstraktami zmniejsza szansę złapania przeziębienia oraz skraca czas chorowania, co potwierdzają badania. Niektórzy badacze twierdzą jednak, iż nie ma jednoznacznych dowodów na opisane powyżej działania, mimo to spożywanie czosnku na pewno nie zaszkodzi. 1 2 7 8
Zdrowy jak miód
W radzeniu sobie z przeziębieniem miód jest nieodzowną pomocą. Ale czym w zasadzie jest? Definicja miodu jest całkiem prosta – słodka substancja, wytwarzana przez pszczoły miodne (Apis mellifera). Wyróżniamy kilka rodzajów – miody spadziowe, nektarowe, a także mieszane. Innym podziałem, jest podział ze względu na nektarowane przez pszczoły kwiaty. Wczesną wiosną, owady te zadowalają się rzepakiem. Miód rzepakowy szybko krystalizuje, ma słomkową barwę oraz łagodny smak. Popularnym rodzajem miodu jest miód lipowy. W odróżnieniu od delikatnego miodu rzepakowego może cechować się niektórych przypadkach gorzkawym smakiem, a także oryginalnym kolorem – może przyjąć zielonkawe zabarwienie! Kolejny, warty uwagi miód to miód gryczany – cechujący się najciemniejszym kolorem i wyróżniającym go sposobem krystalizacji. Natomiast tym, co łączy wszystkie przedstawione miody, jest słodki smak. Nic zresztą dziwnego – cukier stanowi do 80% suchej masy miodu! Słodycz to jednak nie wszystko, co ten pszczeli podarek ma nam do zaoferowania – w miodzie znajduje się aż 181 substancji chemicznych, takich jak: witaminy z grupy B, witamina C, karotenoidy, enzymy pochodzące z układu pokarmowego pszczół, kwasy organiczne, np. kwas jabłkowy czy octowy, mikroelementy, wosk, ziarna pyłku, aminokwasy czy polifenole – kwasy fenolowe oraz flawonoidy, które odpowiadają za silne właściwości antyoksydacyjne miodu.
Średnia zawartość polifenoli w miodach krajowych waha się od 35 mg GAE/100 g w miodach rzepakowych do nawet 150 mg GAE/100 g we wrzosowych, przy czym im ciemniejszy miód, np. gryczany tym jest ona wyższa. W badaniu dotyczącym miodu gryczanego wykazano, iż jego spożycie wiązało się ze zwiększeniem ogólnej zawartości fenoli w osoczu krwi i w konsekwencji wzrostu jego aktywności przeciwutleniającej. Największe zdolności antyoksydacyjne miodu można uzyskać w wyniku rozpuszczenia go w wodzie.
Miody cechują się także właściwościami przeciwdrobnoustrojowymi, a to za sprawą m.in. inhibiny, która zapobiega rozwojowi bakterii. Przeciwbakteryjne działanie wynika także z cechującego miód wysokiego ciśnienia osmotycznego (dzięki wysokiej zawartości cukrów) czy kwasów organicznych zakwaszających środowisko. Wyciągi i wodne roztwory miodu cechują się większą aktywnością antybiotyczną. To jeszcze nie wszystko, ponieważ ten słodki przysmak wykazuje także działanie antywirusowe. 1 4 6 9 10
Słowo na koniec…
Antywirusowe i antybakteryjne właściwości czosnku oraz cebuli, antyoksydacyjne działanie miodu – to wszystko niewątpliwie wspomoże nas w walce z sezonowym przeziębieniem. Nie zapominajmy jednak o tym, iż konsultacja z lekarzem w momencie przeciągania się złego samopoczucia będzie niezbędna, a domowe specyfiki, mimo że nam nie zaszkodzą, to nie zastąpią prawdziwych leków. Dbajmy o siebie tej nadchodzącej jesieni.
Daria Pitra
Źródła:
- Bartak M, Lange A, Słońska-Zielonka A, Cymerys-Bulenda J. Homemade onion syrup. Why is it a great common cold remedy? In: Nyćkowiak J, Leśny J, eds. Nauki Przyrodnicze – Flora I Ochrona Środowiska. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce. Młodzi Naukowcy; 2020:7-12. [Dostęp: 25.08.2024 r.]
- gemini.pl, Preparaty z czosnkiem na wzmocnienie odporności, https://gemini.pl/kategoria/zdrowie/uklad-odpornosciowy/czosnek?srsltid=AfmBOopQ1xE8rwyVAwa_pC_NjsU8rWsVAFgpLxUWnr9kFDmmMBr_s3aV [Dostęp: 25.08.2024 r.]
- Nath, K.V.S. & Knv, Rao & Banji, David & S, Sandhya & Kommu, Sudhakar & Saikumar, P. & Sudha, P. & Chaitanya, R.K.. (2010). A comprehensive review on Allium cepa. Journal of Advanced Pharmaceutical Research. 1. 94-100 [Dostęp: 25. 08.2024 r.]
- Szymanowska K, Witek B. Prozdrowotne i terapeutyczne właściwości wybranych rodzajów miodu. EBiŚ 2022, 1(77) [Dostęp: 25.08.2024 r.]
- biowski.pl, Probiotyczne Fruktany. https://biowski.pl/pl/blog/Probiotyczne-Fruktany/36 [Dostęp: 25.08.2024 r.]
- Nicewicz A, Nicewicz Ł, Właściwości antyoksydacyjne miodu. Wydział Nauk Przyrodniczych
Uniwersytet Śląski w Katowicach, https://pasieka24.pl/index.php/pl-pl/pasieka-czasopismo-dla-pszczelarzy/214-pasieka-1-2021/2837-wlasciwosci-antyoksydacyjne-miodu%20%5b6 [Dostęp: 25. 08.2024 r.] - Lissiman, E., Bhasale, A.L, & Cohen, M. (2014). Garlic for the common cold. The Cochrane database of systematic reviews, 2014(11) [Dostęp: 25. 08.2024 r.]
- Bylinowska J. Czosnek. 9 sprawdzonych naukowo korzyści zdrowotnych. https://dietetycy.org.pl/czosnek/#google_vignette [Opublikowano: 26.01.2021 r. Dostęp: 25. 08.2024 r.]
- Gabriela Dubiago, Anna Nowak, Adam Klimowicz „Wybrane właściwości miodu szczególnie przydatne w kosmetologii” Postępy Fitoterapii 2018; 19(1) 58-64 [Dostęp: 11.09.2024 r.]
- Elżbieta Rosiak, Danuta Jaworska „Właściwości probiotyczne i prebiotyczne miodów pszczelich w aspekcie ich jakości i bezpieczeństwa zdrowotnego” ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 2019, 26, 3 (120) 36-48 [Dostęp: 11.09.2024 r.]