Marzec 2025 roku przyniósł w polskim i europejskim systemie ochrony zdrowia szereg istotnych zmian – od rozszerzenia programu profilaktyki raka szyjki macicy, przez powrót groźnej choroby zakaźnej, aż po cyfrową transformację danych medycznych w Unii Europejskiej. Sprawdź, co działo się w marcu!
Z końcem pierwszego tygodnia marca Ministra Zdrowia Izabela Leszczyna podpisała rozporządzenie rozszerzające program profilaktyki raka szyjki macicy. Polkom zostały zaoferowane dwa nowoczesne badania: test HPV HR oraz cytologia na podłożu płynnym (LCB). Kobiety w wieku między 25 a 64 lat będą mieć możliwość wykonania badań raz na 5 lat, w ramach pakietu ministerialnego “Świadoma, bezpieczna ja”. Oferowany przez Ministerstwo Zdrowia program ma umożliwić kobietom wczesne wykrycie zmian nowotworowych, lecz szerzej obejmuje on także badania prenatalne, dostęp do in vitro czy antykoncepcji awaryjnej. Niezwykle istotne w szerzeniu świadomości i propagowaniu profilaktyki nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, jest to, że zmiany wykryte na wczesnym etapie są w niemal w 90% wyleczalne. 1
W Polsce po raz pierwszy od 24 lat potwierdzono przypadek błonicy u 6-letniego chłopca. Błonica, wywoływana przez Corynebacterium diphtheriae, to bardzo niebezpieczna choroba, która może prowadzić do śmierci. Powszechne szczepienia pozwoliły na opanowanie choroby, niestety w ostatnich latach przez nieskuteczne egzekwowanie wymierzonych kar za nieszczepienie dzieci, liczba niezaszczepionych obywateli rośnie. Główny Inspektor Sanitarny zwraca uwagę, że ważniejsze niż karanie może okazać się edukacja pacjentów, co mieliby przeprowadzać m.in. farmaceuci, którzy od czerwca 2024 roku mogą przeprowadzać szczepienia ochronne, jeśli tylko posiadają odpowiednie uprawnienia. W takim przypadku, mogliby wykonywać szczepienia przypominające także u osób dorosłych. 2
Naukowcy z izraelskiego Instytutu Weizmanna zidentyfikowali dwa różne typy blizn w tkance serca powstałych wskutek uszkodzenia: “gorące” (hot) i “zimne” (cold) włóknienie. Analizując dane z single-cell RNA-seq wykazali, że „gorące” włóknienie, charakterystyczne dla przewlekłej niewydolności serca, charakteryzuje się silnym komponentem zapalnym – obecnością makrofagów, chemokin oraz cytokin prozapalnych – przy współwystępowaniu aktywowanych fibroblastów. W przeciwieństwie do tego, „zimne” włóknienie, które rozwija się po ostrym incydencie, takim jak zawał serca, pozbawione jest znaczącej infiltracji immunologicznej i składa się niemal wyłącznie z populacji proliferujących fibroblastów. Jednym z kluczowych odkryć jest zidentyfikowanie białka TIMP-1 (Tissue Inhibitor of Metalloproteinases-1) jako głównego efektora w „zimnym” włóknieniu. Badacze wykazali, że blokując TIMP-1 u myszy po zawale, można znacząco zmniejszyć powstawanie blizn w sercu, doprowadzić do ograniczenia rozrostu blizny i poprawy strukturalnej funkcji serca – co otwiera nowe perspektywy dla leczenia chorób sercowo-naczyniowych. 3
Wrzesień 2025 oprócz nowego roku szkolnego przyniesie także nowy przedmiot – edukację zdrowotną. Decyzją Minister Edukacji z 6 marca 2025, edukacja zdrowotna ma zastąpić wychowanie do życia w rodzinie. Program nauczania ma zakładać, że uczniowie przyswoją informacje i posiądą określone umiejętności, takie jak czytanie ze zrozumieniem ulotek leków, znajomość różnicy między lekiem a suplementem diety, czym jest samoleczenie, a także jakie są zasady przeprowadzania badań klinicznych. Oprócz tego w wymaganiach fakultatywnych przedstawiono następujące zakresy nauczania jak wyjaśnienie, czym jest opieka farmaceutyczna i jak należy z niej korzystać, omówienie działań niepożądanych popularnych leków, a także czym jest NFZ i na jakich zasadach działa. 4
26 marca 2025 roku weszło w życie rozporządzenie Unii Europejskiej dotyczące Europejskiej Przestrzeni Danych o Zdrowiu (European Health Data Space, EHDS). Jest to przełomowy projekt cyfryzacji ochrony zdrowia w całej Unii Europejskiej, który ma usprawnić zarządzanie danymi medycznymi, zwiększyć ich interoperacyjność oraz umożliwić ich ponowne wykorzystanie w badaniach naukowych i polityce zdrowotnej. Podstawowym filarem projektu jest umożliwienie obywatelom państw członkowskich UE dostęp do własnych danych medycznych (np. dokumentacja medyczna, e-recepty, wyniki badań obrazowych) w formie cyfrowej, w dowolnym momencie i lokalizacji oraz możliwość łatwego udostępniania swoich danych lekarzom i placówkom zdrowia w innych państwach UE, np. w sytuacjach nagłych lub podczas długoterminowego leczenia za granicą. Dodatkowo, system pozwala na wtórne wykorzystanie zanonimizowanych danych przez instytucje naukowe, organy publiczne i sektor innowacji – wspierając rozwój nowych terapii, lepsze planowanie polityki zdrowotnej i reagowanie na kryzysy zdrowotne. 5
Od początku marca do sprzedaży bez recepty dopuszczony został lek Allertec Kids (postać leku – syrop), który do tej pory był dostępny wyłącznie na receptę. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ jest to pierwszy lek zawierający cetyryzynę w takiej dawce i postaci, która szczególnie ułatwia podawanie leku dzieciom. Allertec Kids został zarejestrowany do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku od 2 lat. 6
Karolina Piechaczek, Marcin Kasperski
Źródła:
- gov.pl, Dwa nowoczesne badania – HPV HR oraz cytologia na podłożu płynnym decyzją ministry zdrowia Izabeli Leszczyny wchodzą do programu profilaktyki raka szyjki macicy, https://www.gov.pl/web/zdrowie/dwa-nowoczesne-badania—hpv-hr-oraz-cytologia-na-podlozu-plynnym-decyzja-ministry-zdrowia-izabeli-leszczyny-wchodza-do-programu-profilaktyki-raka-szyjki-macicy [Opublikowano: 07.03.2025, dostęp: 12.04.2025]
- mgr.farm, Błonica w Polsce – jak farmaceuci mogą pomóc w ochronie przed chorobą?, https://mgr.farm/aktualnosci/blonica-w-polsce-jak-farmaceuci-moga-pomoc-w-ochronie-przed-choroba/ [Opublikowano: 21.03.2025, dostęp: 12.04.2025]
- leki.pl, Zimna i gorąca fibroza – dwa typy bliznowacenia serca po zawale, https://leki.pl/news/przelom-w-leczeniu-blizn-po-zawale-nowe-odkrycie-naukowcow/ [Opublikowano: 28.03.2025, dostęp: 12.04.2025]
- mgr.farm, Czym jest opieka farmaceutyczna? Tego będą uczyć w szkołach – mgr.farm, https://mgr.farm/aktualnosci/szkoly-srednie-w-polsce-beda-uczyc-czym-jest-opieka-farmaceutyczna/ [Opublikowano: 14.03.2025, dostęp: 12.04.2025]
- europa.eu, Rozporządzenie w sprawie europejskiej przestrzeni danych dotyczących zdrowia (EPDZ), https://health.ec.europa.eu/ehealth-digital-health-and-care/european-health-data-space-regulation-ehds_pl [Opublikowano: 05.03.2025, dostęp: 12.04.2025]
- dia.oia.gov.pl, Zmiana kategorii dostępności i nazwy produktu leczniczego Allertec (Kids) -syrop, https://dia.oia.gov.pl/aktualnosci/zmiana-kategorii-dostepnosci-i-nazwy-produktu-leczniczego-allertec-kids-syrop/ [Opublikowano: 06.03.2025, dostęp: 12.04.2025]