Cukrzyca jest poważną, przewlekłą chorobą metaboliczną. Charakteryzuje się hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem cukru we krwi, wynikającą z zaburzeń w wydzielaniu przez trzustkę insuliny lub nieprawidłowym działaniem tego hormonu. Może doprowadzić do uszkodzenia wielu narządów, w szczególności nerek, oczu i serca, a także nerwów i naczyń krwionośnych. Według WHO, przypadłość ta występuje coraz częściej wśród społeczeństwa, co czyni ją jedną z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych współczesnego świata, zaraz po chorobach serca oraz nowotworach.
NIEPOKOJĄCE STATYSTYKI
Międzynarodowa federacja diabetologiczna oraz WHO wskazują, że ok. 425 mln osób na świecie choruje na cukrzycę. Ponadto, przewiduje się, że do roku 2044 liczba ta zwiększy się do 642 milionów.
W Polsce liczbę diabetyków szacuje się na około 3.5 mln, z czego 56% to kobiety, a 44%- mężczyźni. Alarmujące są ustalenia, że nawet 20% osób cierpiących na cukrzycę nie jest świadomych swojej choroby.
ILE LAT MA CUKRZYCA?
Częstość występowania cukrzycy wzrasta wraz z wiekiem, gdyż upośledzenie metabolizmu węglowodanów jest naturalną cechą starzenia się organizmu. U osób w podeszłym wieku (w porównaniu z osobami młodymi), obserwuje się nasiloną insulinooporność, która może być wynikiem biologicznego starzenia się organizmu, przewlekłego stresu, czy też nieprawidłowych nawyków żywieniowych i niedostatecznej aktywności fizycznej.
WYRÓŻNIAMY CZTERY GŁÓWNE TYPY CUKRZYCY:
Cukrzyca typu I– stanowi 10% wszystkich przypadków. Jest wynikiem bezwzględnego niedoboru insuliny, spowodowanego utratą przez trzustkę zdolności do produkcji tego hormonu. Wynika to z uwarunkowanego genetycznie zniszczenia komórek beta trzustki przez układ immunologiczny. Cukrzyca tego typu najczęściej ujawnia się w wieku dziecięcym lub okresie dojrzewania, ale może również pojawić się w późniejszych etapach życia. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, nie istnieją metody zapobiegania cukrzycy typu I.
Cukrzyca typu II– stanowi około 85% wszystkich przypadków. Jest cukrzycą wieku dojrzałego. Charakteryzuje ją oporność tkanek na działanie insuliny lub upośledzenie wydzielania tego hormonu. U podstaw tych zaburzeń leżeć mogą zarówno czynniki genetyczne, jak i otyłość. Profilaktykę cukrzycy typu II stanowi zbilansowana dieta oraz regularna aktywność fizyczna.
Cukrzyca ciążowa– po raz pierwszy zostaje zdiagnozowana w ciąży, jednak po porodzie następuje normalizacja poziomu glikemii.
Cukrzyca wtórna– to zróżnicowana grupa, stanowiąca około 2-3% wszystkich postaci tej choroby. U jej podstaw leżą zaburzenia gospodarki węglowodanowej wywołane przez:
-stosowanie niektórych leków, takich jak: glikokortykosteroidy (sterydy) czy tiazydy;
-choroby trzustki, między innymi: ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, resekcja (usunięcie) bądź nowotwór tego narządu;
-zaburzenia endokrynologiczne, takie jak: akromegalia (nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu), zespół Cushinga (wywołany podwyższonym poziomem kortyzolu) czy nadczynność tarczycy.
CUKRZYCĘ MOŻNA LECZYĆ. A WYLECZYĆ?
Cukrzyca to choroba, której nie jesteśmy w stanie całkowicie wyleczyć. Można jednak hamować jej przebieg i zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań, poprzez kontrolę poziomu cukru we krwi przy użyciu glukometru, a także przestrzeganie zaleceń dotyczących stylu życia oraz diety. Z pomocą przychodzi również szeroka gama dostępnych leków przeciwcukrzycowych.
Leczenie cukrzycy zależy głównie od jej typu. W cukrzycy typu I konieczne jest systematyczne przyjmowanie insuliny w postaci zastrzyków. Pacjenci z cukrzycą typu 2 obok leczenia niefarmakologicznego, do którego zalicza się odpowiednio zbilansowaną dietę, regularny wysiłek fizyczny i dbałość o odpowiednią masę ciała, mogą przyjmować także leki doustne, insulinę lub połączenie obu tych form. Terapia cukrzycy ciążowej opiera się głównie na zdrowej diecie, a także systematycznej aktywności ruchowej, odpowiednio dostosowanej do ogólnego stanu zdrowia i możliwości kobiety w ciąży.
INTERAKCJE LEKÓW PRZECIWCUKRZYCOWYCH Z INNYMI LEKAMI
Diabetycy, oprócz przyjmowania leków przeciwcukrzycowych często sięgają także po inne preparaty, które pomagają w leczeniu pospolitych problemów zdrowotnych, takich jak katar, kaszel, przeziębienie czy wszelkiego rodzaju bóle.
Chorzy na cukrzycę muszą zwracać szczególną uwagę na zawartość cukru w syropach, tabletkach do ssania czy innych produktach leczniczych. Powinni zrezygnować z preparatów słodzonych sacharozą, glukozą czy syropem glukozowo-fruktozowym. Dostępne są słodziki, takie jak ksylitol, sorbitol czy aspartam, będące zamiennikami najczęściej stosowanych postaci cukru. Ich zaletą jest fakt, że nie podwyższają poziomu glukozy we krwi, w rezultacie nie stanowią dodatkowego obciążenia organizmu.
Cukrzycy często towarzyszy wiele chorób współistniejących, takich jak nadciśnienie tętnicze czy podwyższony poziom cholesterolu, które również wymagają leczenia za pomocą środków farmakologicznych. Wiąże się to z koniecznością jednoczesnego przyjmowania kilku leków, które mogą wchodzić między sobą w niekorzystne, szkodliwe lub nawet niebezpieczne dla zdrowia i życia pacjenta interakcje.
PODCZAS FARMAKOTERAPII NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA:
- Metforminę, jedną z najczęściej stosowanych substancji leczniczych o działaniu hipoglikemizującym, którą należy ostrożnie stosować z lekami, takimi jak: glikokortykosteroidy, środki antykoncepcyjne czy hormony tarczycy. Jest to spowodowane ich potencjalnym antagonistycznym działaniem w stosunku do metforminy, co może skutkować podwyższeniem poziomu cukru we krwi. Diabetycy przyjmujący powyższe farmaceutyki powinni częściej wykonywać pomiary glikemii.
- Beta-blokery są to produkty lecznicze maskujące objawy ostrzegawcze hipoglikemii oraz opóźniające podwyższenie stężenia cukru we krwi. W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia niekorzystnej interakcji między beta- blokerami a lekami przeciwcukrzycowymi, u chorych na cukrzycę preferowane są selektywne beta-blokery. W małych dawkach związki te nie wpływają na syntezę i wydzielanie glukozy z wątroby.
- Pochodne sulfonylomocznika, które zwiększają wydzielanie insuliny, mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami przeciwcukrzycowymi, co niesie za sobą ryzyko nadmiernego obniżenia poziomu glukozy we krwi.
Efekt hipoglikemiczny może wystąpić także przy jednoczesnym zażywaniu pochodnych sulfonylomocznika oraz leków stosowanych w leczeniu:
– depresji (inhibitory MAO),
– zakażeń bakteryjnych i grzybiczych (np. Mikonazol),
– leków obniżających ciśnienie krwi (inhibitory konwertazy angiotensyny),
– leków przeciwzapalnych (np. Fenylobutazon).
Niektóre produkty lecznicze mogą powodować osłabienie działania pochodnych sulfonylomocznika, co skutkować będzie podniesionym poziomem glikemii. Interakcje tego rodzaju mogą być wywoływane przez:
– leki sympatykomimetyczne (stosowane w leczeniu astmy, przekrwienia błon śluzowych nosa, kaszlu, przeziębieniu i tachykardii),
– chlorpromazyna ( przyjmowane w ciężkich zaburzeniach psychicznych),
– glikokortykosteroidy (leki skuteczne w leczeniu stanów zapalnych i alergii). - Diuretyki tiazydowe zmniejszają wrażliwość tkanek na insulinę, prowadząc do insulinooporności. Mogą również stymulować glukoneogenezę, czyli enzymatyczny proces przekształcania niecukrowych prekursorów w glukozę, niezależnie od poziomu insuliny. Stosowane długotrwale przyczyniają się do pogorszenia tolerancji glukozy, a także zaburzeń lipidowych, co skutkuje wzrostem stężenia cholesterolu frakcji LDL i VLDL (czyli złego cholesterolu).
- Niektóre składniki suplementów diety posiadają udowodnione działanie hipoglikemiczne. Są to między innymi: kora cynamonowca, ekstrakt z korzenia żeń-szenia, owoce morwy białej czy nasiona kozieradki.
Stosując jednocześnie leki przeciwcukrzycowe oraz odrębne farmaceutyki, należy uważnie zapoznać się z ulotkami dołączonymi do opakowań, bądź skonsultować się z farmaceutą lub lekarzem, informując o wszystkich zażywanych lekach i suplementach diety. Pozwoli to uniknąć niepożądanych lub niebezpiecznych interakcji między preparatami.
PODSUMOWANIE
Cukrzyca jest jedną z epidemii XXI wieku, na którą nie znaleziono jeszcze w pełni skutecznego leku. Pomimo tego, istnieją liczne dowody, że podstawą zarówno zapobiegania cukrzycy, jak i jej leczenia jest posiadanie odpowiedniej wiedzy na temat profilaktyki, którą w praktyce wykorzystuje się dbając o stan swojego zdrowia. Filarami w walce z cukrzycą są więc: zdrowy tryb życia, w tym odpowiednio zbilansowana dieta, aktywność fizyczna, a w wypadku wystąpienia choroby – zasięganie porad farmaceuty i lekarza oraz odpowiedzialna farmakologia. Przyczynia się to do poprawy jakości życia z cukrzycą oraz zminimalizowania ryzyka rozwoju powikłań.
Dominika Szmechtyk
Źródła:
1. “Postępy nauk medycznych” 6/2009
Piotr Chojnowski, Jaromir Wasyluk, Iwona Grabska-Liberek
“Cukrzyca – epidemiologia i patogeneza”, 2009-05-06
http://www.czytelniamedyczna.pl/3133,cukrzyca-epidemiologia-i-patogeneza.html
2. https://pacjent.gov.pl/artykul/cukrzyca-w-liczbach
3. https://docplayer.pl/19097886-Swiatowy-raport-na-temat-cukrzycy.html
4. Borgis – ,,Postępy Nauk Medycznych” 5/2011
Magdalena Walicka, Ewa Czerwińska, Ewa Marcinowska-Suchowierska
“Cukrzyca – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne u osób w wieku podeszłym” 2011-04-20
http://www.czytelniamedyczna.pl/3653,cukrzyca-odrebnosci-diagnostyczne-i-terapeutyczne-u-osob-w-wieku-podeszlym.html
5. mgr farm. Lucyna Koralewska
“Leki na cukrzycę – interakcje. Które leki można stosować przy cukrzycy?” 2019-01-07
https://apteline.pl/artykuly/leki-na-cukrzyce-interakcje-ktore-leki-mozna-stosowac-przy-cukrzycy
6. https://diabetyk.pl/zdrowie/leki-moczopedne/
7.https://www.aptekarzpolski.pl/opieka-farmaceutyczna/opieka-farmaceutyczna-koncyliacja-wybranych-lekow-przeciwcukrzycowych-stosowanych-w-cukrzycy-typu-2/
8. ,,Hipoglikemia – wynik interakcji doustnych leków przeciwcukrzycowych z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi – opis przypadku”; ,,Hypoglycemia – the result of interactions of oral antidiabetic drugs with nonsteroidal anti-inflammatory drugs – case report”, 2010-03-17
Katarzyna Korzeniowska , Irmina Wietlicka
Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Oddział Wewnętrzny z Pododdziałem Kardiologicznym, SPZOZ w Grodzisku Wielkopolskim
https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201001_Farmacja_005.pdf
9. Grant edukacyjny Merck Institute of Aging and Health;
,,Poprawa opieki nad osobami starszymi przez lekarzy POZ. Cukrzyca u osób starszych: diagnostyka, leczenie, prewencja powikłań”, Łódź 2005
Małgorzata Koziarska-Rościszewska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Zakład Medycyny Rodzinnej i Medycyny Społeczności Lokalnych
http://a.umed.pl/geriatria/pdf/grant_edukacyjny_Merck_Cukrzyca.pdf
10. https://www.medistore.com.pl/zdrowie/cukrzyca