Spożycie posiłku dostarcza do naszej krwi glukozy – związku będącego cukrem prostym, wówczas u zdrowych osób jest to sygnał dla komórek trzustki, by wkroczyć do akcji i zacząć wydzielać insulinę. Hormon ten działa jak klucz, który wpuszcza glukozę z krwi do komórek, aby mogła posłużyć do produkcji energii. Wtedy poziom cukru we krwi zostaje obniżony. [1]
Jednak nie zawsze wszystko idzie gładko i u niektórych osób komórki „zmieniają zamki”, w skutek czego insulina, jak niepasujący klucz, przestaje być zdolna do wpuszczania glukozy do środka. Taki stan nazywa się insulinoopornością.
Czemu komórki nie chcą się “otworzyć” na glukozę?
Utrata wrażliwości komórek na insulinę może być rezultatem wielu czynników. Można do nich zaliczyć otyłość, nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha, nadciśnienie czy przewlekłe stany zapalne, związane z wydzielaniem mediatorów zapalenia, tzw. cytokin. [2]
Przewlekły stres powoduje wydzielanie kortyzolu i adrenaliny – hormonów odpowiedzialnych za mobilizację organizmu w sytuacjach zagrożenia. Powodują one wyrzut glukozy do krwi, aby dostarczyć „paliwa” potrzebnego mięśniom do walki czy ucieczki. Gromadząca się we krwi glukoza prowokuje wydzielanie coraz większych ilości insuliny przez trzustkę, co może wywołać insulinooporność.
Innymi przyczynami braku odpowiedzi komórek na insulinę jest palenie tytoniu oraz uwarunkowania genetyczne. [3]
Co na to wszystko inne organy?
Gdy komórki organizmu wciąż pozostają „zamknięte” na glukozę, a komórki trzustki już nie są w stanie wyprodukować więcej insuliny, cukier musi znaleźć się gdzieś indziej. Zaczyna odkładać się więc w wątrobie i mięśniach w formie glikogenu – stanowiącego substancję zapasową. W momencie, gdy tam nie ma już dla niego miejsca, jest odkładany w tkance tłuszczowej, co nieuchronnie prowadzi do wzrostu masy ciała. Z takiego położenia łatwo przejść w stan przedcukrzycowy oraz cukrzycę typu II. [1, 6]
Dlaczego powinna zapalić się nam czerwona lampka?
Stan ostrzegawczy, w którym poziom glukozy (glikemia) we krwi utrzymuje się na podwyższonym, ale jeszcze nie kwalifikującym do zdiagnozowania cukrzycy poziomie, nazywa się stanem przedcukrzycowym (ang. prediabetes). Jego przyczyną jest wcześniej opisany brak odpowiedzi komórek na insulinę. Stan przedcukrzycowy często pozostaje niewykryty ze względu na brak charakterystycznych objawów, a nieleczony z łatwością może przekształcić się w cukrzycę typu II [9] Choroba ta może mieć niebezpieczne skutki, gdyż może dojść do uszkodzenia nerek, nerwów czy mogą pojawić się choroby serca, o czym więcej za chwilę.
(Nie)typowe objawy cukrzycy
Objawy cukrzycy typu II często są słabo nasilone i co za tym idzie, podobnie jak w przypadku stanu przedcukrzycowego, trudne do zaobserwowania.
Do typowych objawów cukrzycy należą:
- częste oddawanie moczu
- ciągłe uczucie pragnienia
- głód, pomimo zjedzenia posiłku
- trudne gojenie się ran
- mrowienie stóp i dłoni (szczególnie charakterystyczne). [4, 5]
Trwale utrzymujący się wysoki poziom cukru we krwi uszkadza nerwy i naczynia krwionośne, czego następstwem mogą być:
- zespół stopy cukrzycowej — utrata czucia bólu i temperatury w stopie oraz jej owrzodzenie; [8]
- pogorszenie wzroku;
- częstsze zakażenia – szczególnie układu moczowego. [4]
Jak rozpoznać insulinooporność?
Insulinooporność nie jest łatwa do zdiagnozowania. Nie istnieje specjalny test, który pozwoli wprost ją wykryć. Wskazówką może być jedynie badanie krwi. Jeżeli w morfologii występuje wysoki poziom cukru, trójglicerydów, cholesterolu LDL, czyli tzw. “złego” cholesterolu oraz niski poziom HDL — „dobrego” cholesterolu może to wskazywać na tę przypadłość. [1]
Weź sprawy w swoje ręce!
Głowa do góry, istnieje wiele sposobów pozwalających zapobiec insulinooporności. Wiele z nich dotyczy zmian stylu życia, stąd zobacz poniżej od czego zacząć, aby działać na rzecz własnego zdrowia!
Kluczowe jest ograniczenie spożycia produktów o wysokim indeksie glikemicznym, do których można zaliczyć m.in słodycze, białe pieczywo, ziemniaki oraz ryż. Warto także zwiększyć aktywność fizyczną, co ułatwi zrzucenie zbędnych kilogramów oraz rzucić palenie papierosów, gdyż znacząco wpływa to na poziom glikemii. Jednak to tylko jedne z niewielu przykładów takich działań. [7]
Bardzo ważna jest także edukacja w zakresie insulinooporności. W ten sposób podniesiemy świadomość społeczeństwa w tej kwestii i zwiększymy czujność na alarmujące objawy, których nie powinniśmy bagatelizować. Może w ten sposób uchronimy siebie i naszych bliskich przed wystąpieniem cukrzycy typu II lub znacznie złagodzimy jej przebieg.
Weronika Stolzman
Źródła:
- Insulin Resistance and Diabetes, Cdc.gov, 10.08.2021 [Dostęp:4.11,2021] https://www.cdc.gov/diabetes/basics/insulin-resistance.html
2. Prevent Type 2 Diabetes, Cdc.gov,15.07.2021 [Dostęp:4.11.2021]. https://www.cdc.gov/diabetes/prevent-type-2/index.html
3. Insulin: Major Causes Of Resistance And Why, Healthprep.com, 2020 [Dostęp:4.11.2021]. https://healthprep.com/articles/diabetes/insulin-10-causes-of-resistance-and-why/
4. Jak żyć z cukrzycą, Pacjent.gov.pl, 24.07.2020, [Dostęp:4.11.2021]. https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/jak-zyc-z-cukrzyca
5. American Diabetes Association, Type 2 Overview Diabetes Symptoms, Diabetes.org [Dostęp:4.11.2021].
https://www.diabetes.org/diabetes/type-2/symptoms
6. Diabetes Care, Insulin resistance: what it is and how to prevent it, Diabetescarecommunity.ca, 4.06.2020 [Dostęp:4.11.2021]. https://www.diabetescarecommunity.ca/diabetes-overview-articles/insulin-resistance-what-it-is-and-how-to-prevent-it/
7. 5 sposobów na zapobieganie cukrzycy typu 2, Uwolnijsieodcukru.pl, 30.04.2021 [Dostęp:4.11.2021]. https://uwolnijsieodcukru.pl/pomoc/aatl/5-sposobow-na-zapobieganie-cukrzycy-typu-2.html
8. Witek, Katra, Klinika Chorób Metabolicznych UJ CM, Kraków, Stopa cukrzycowa, Cdc.gov, 7.06.2017 [Dostęp:4.11.2021]. https://www.cdc.gov/diabetes/basics/prediabetes.html www.mp.pl, https://www.mp.pl/cukrzyca/powiklania/66541,stopa-cukrzycowa
9. Prediabetes – Your Chance to Prevent Type 2 Diabetes, Cdc.gov, 11.06.2020 [Dostęp:4.11.2021], https://www.cdc.gov/diabetes/basics/prediabetes.html