Kwiecień zaskoczył nas kolejnymi pozytywnym doniesieniami ze świata medycyny i farmacji. Zmiany nastąpiły zarówno na polu leczenia nowotworów i kardiologii, jak i świadomości zdrowotnej pacjentów oraz ustawodawstwie. Zapraszamy do lektury.
28 kwietnia sejm zajął się pierwszym czytaniem poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodzie farmaceuty, który zakłada nadanie farmaceutom ochrony prawnej. Farmaceuta jako samodzielny zawód medyczny, sprawujący czynności zawodowe, obejmujące opiekę farmaceutyczną czy szczepienie pacjentów, powinien korzystać z ochrony prawnej właściwej dla funkcjonariuszy publicznych. Projekt zmiany ustawy skierowany był głównie z powodu rosnącej liczby ataków na farmaceutów zaangażowanych w szczepienia pacjentów podczas pandemii COVID-19. Ochrona ma pozytywnie wpłynąć na bezpieczeństwo farmaceutów i ma obowiązywać w trakcie wykonywania wszystkich czynności zawodowych. [1]
Liczba zgłoszeń działań niepożądanych, która w 2021 roku wpłynęła do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, była czterokrotnie wyższa niż standardowo odnotowywana w poprzednich latach. Dyrektor Departmanetu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych URPLWMiPB, poinformował, że zgłoszenia dotyczące szczepień stanowiły około 75 proc. wszystkich zgłoszeń, które otrzymali w zeszłym roku. W Polsce, do dnia 17 kwietnia br. podano 54 mln dawek, z czego liczba wszystkich zgłoszeń wynosiła 32 tysiące. Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP-y) były zbierane za pośrednictwem stacji sanitarno-epidemiologicznych i przekazywane do URPL (łącznie 18 608), natomiast zgłoszeń działań niepożądanych, w rozumieniu ustawy prawa farmaceutycznego, było 13 669, z czego większość pochodziła od pacjentów.
Wynik taki mógł być spowodowany nagłośnieniem w społeczeństwie konieczności zgłaszania działań niepożądanych. Jeśli chodzi o nagłośniejszy przypadek po szczepieniu – zakrzepicę z małopłytkowością – został on najwcześniej wykryty po szczepieniu Vaxzevria (AstraZeneca), a następnie Janssen (Johnson&Johnson). Jej częstość występowania została zakwalifikowana jako bardzo rzadka (mniej niż 1 na 10 tys. przypadków). Dokładny mechanizm działania nie został do końca odkryty, jednak EMA wskazała, że jedną z najbardziej prawdopodobnych przyczyn może być leczenie pacjentów heparyną. [2]
Rada Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy (OPZG) przygotowała rekomendacje na zbliżający się sezon grupowy 2022/2023. Zostały one ujęte w raporcie pt. „Skoordynowany Plan dla Grypy i COVID-19”. Celem jest uporządkowanie systemu masowych szczepień w Polsce i wskazanie koniecznych zmian, które przyczynią się do wzrostu wyszczepialności społeczeństwa. Główne rekomendacje to:
– umożliwienie wystawiania recept na szczepionki farmaceutom i pielęgniarkom;
– wprowadzenie powszechnego systemu skierowań na szczepienia, rekomendowanie i realizacja szczepień przez lekarzy medycyny pracy;
– prowadzenie akcji szczepień w placówkach opiekuńczo wychowawczych, przedszkolach i szkołach.
Eksperci dodatkowo zwrócili uwagę na możliwość łączenia szczepień przeciw chorobom o nakładających się falach, takich jak grypa i COVID-19, dzięki czemu można zmniejszyć ryzyko zachorowania na obie choroby jednocześnie. Pod koniec kwietnia minister zdrowia Adam Niedzielski potwierdził, że trwają zmiany ustawowe dotyczące kontynuowania programu szczepień w aptekach w sezonie grypowym 2022/2023, aby farmaceuci posiadali uprawnienia do wykonywania szczepień. [3, 4]
Naukowcy z Uniwersytetu Michigan opracowali nową nieinwazyjną technikę leczenia – histotrypsję, która może poprawić wyniki leczenia nowotworów i schorzeń neurologicznych. Polega ona na skupieniu fal ultradźwiękowych w celu mechanicznego niszczenia tkanki docelowej z milimetrową precyzją. Różnica w porównaniu do tradycyjnych urządzeń ultradźwiękowych, np.: ultrasonografu, polega na wykorzystaniu impulsów o wyższej amplitudzie i o długości mikrosekund. Generują one w tkankach mikropęcherzyki, gwałtownie rozszerzające się i zapadające, co zabija komórki nowotworowe i rozbija strukturę guza. Badania przeprowadzone na guzach wątroby u szczurów wykazały, że histotrypsja niszczyła od 50 do 75 proc. objętości guza, a resztę pobudzony do działania układ immunologiczny. Celem badaczy jest zastosowanie tej metody w walce z rakiem wątroby, który znajduje się w pierwszej dziesiątce przyczyn zgonów związanych z nowotworami na świecie, a wysoka częstość występowania nawrotów i przerzutów dodatkowo podkreśla potrzebę opracowania nowych metod leczenia. [5]
Amerykańscy naukowcy z Columbia University stworzyli wielonarządowy model ludzkich tkanek na chipie wielkości preparatu do mikroskopu, odtwarzając tym samym fizjologię człowieka. Tkanki serca, kości, wątroby i skóry wyhodowano z komórek pluripotencjalnych uzyskanych z niewielkiej próbki krwi. Połączono je naczyniami, w których płyną komórki odpornościowe niezbędne do reagowania w razie różnych urazów, stanów chorobowych czy terapii. Taka platforma pozwala odtworzyć oddziaływania międzynarządowe, co daje nadzieje na testowanie skuteczności nowych potencjalnych terapii. Badacze zdążyli zrobić już pierwsze badania na „organizmie na chipie”, podając lek przeciwnowotworowy – doksorubicynę. Zaobserwowali bowiem podobne reakcje jak w przypadku żywego organizmu, np. uszkodzenie tkanki serca. Dodatkowo testy będą wspierały komputerowe algorytmy. [6]
Bezelektrodowy stymulator serca został po raz pierwszy wszczepiony pacjentowi w Opolu przez lekarzy z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, co uważa się za przełom w dziedzinie medycyny. Przez żyłę udową wprowadzono urządzenie do prawej komory serca, gdzie następnie zostało ulokowane w przegrodzie międzykomorowej. Jest to ogromna szansa dla pacjentów, u których nie można wprowadzić elektrod bez dostępu naczyniowego do serca, np. z powodu zarośnięcie żył po wcześniejszych zabiegach lub gdy wiąże się to z możliwymi ciężkimi powikłaniami. Jedynym ograniczeniem w rozpowszechnianiu rozrusznika bezelektrodowego jest dużo wyższy koszt w porównaniu do stymulatora z elektrodami oraz brak refundacji zabiegu wszczepienia takiego urządzenia. [7]
W ramach programu Inkubatora innowacyjności realizowanego na UWM przez Centrum Innowacji i Transferu Technologii, Polski zespół badawczy opracował antybakteryjny opatrunek z prodigiozyny. To krwistoczerwony pigment o właściwościach antybakteryjnych i przeciwgrzybiczych. W swoich badaniach zespół prof. Ciesielskiego skupił się głównie na inhibicji namnażania się bakterii Gram-dodatnich, zwłaszcza gronkowca złocistego i skórnego. Laboratoryjne testy posiewu tych bakterii wyszły pomyślnie, nie rozwijały się na opatrunkach z prodigiozyną. Mogą być one szczególnie przydatne w warunkach terenowych, np. podczas działań wojennych, gdyż rany mogą ulegać tam łatwemu zakażeniu nawet po kilku godzinach, co zdecydowanie utrudnia leczenie. [8]
W styczniu 2019 roku ruszył w Polsce program lekowy “Leczenie rdzeniowego zaniku mięśni”, w ramach którego pacjenci chorujący na rdzeniowy zanik mięśni (SMA) otrzymali dostęp do terapii nusinersem. Jest to oligonukleotyd antysensowny (ASO), który celuje w podstawową przyczynę choroby, poprzez zwiększenie ilości pełnowartościowego białka przeżycia neuronów ruchowych (SMN). Podawany bezpośrednio do ośrodkowego układu nerwowego zapewnia leczenie w miejscu, w którym rozpoczyna się SMA. Program lekowy realizowany od 3 lat w 30 ośrodkach i obejmuje już 90% całej populacji chorych w kraju. Pod względem leczenia SMA Polska szybko wysunęła się na lidera w Europie, co zawdzięcza się powszechnym badaniom przesiewowym noworodków w tym kierunku oraz szybkiemu podawaniu leku.
Badania pokazują, że korzyści z terapii odnoszą wszyscy chorzy, niezależnie od wieku i stopnia zaawansowania choroby. Największe dotyczą pacjentów w okresie przedobjawowym. Leczenie wdrożone już po wystąpieniu objawów także jest skuteczne, jednak część objawów choroby, które już wystąpiły, mogą pozostać. Zahamowanie choroby na etapie przedobjawowym sprawia, że z dużym prawdopodobieństwem chory objawów w ogóle nie rozwinie. Do tej pory z programu nie wyłączono ani jednego pacjenta z powodu braku skuteczności leczenia. [9]
Anna Wojtaś, Olga Kruszyńska
Źródło:
- Puls Medycyny, Sejm zajmie się nowelą ustawy o zawodzie farmaceuty. Jakie szykują się zmiany?, 27.04.2022 [Dostęp: 10.05.2022]. https://pulsmedycyny.pl/sejm-zajmie-sie-nowela-ustawy-o-zawodzie-farmaceuty-jakie-szykuja-sie-zmiany-1148838
- Puls Medycyny, W 2021 roku do URPL wpłynęło czterokrotnie więcej zgłoszeń działań niepożądanych niż w innych latach, 21.04.2022 [Dostęp: 5.05.2022]. https://pulsmedycyny.pl/w-2021-roku-do-urpl-wplynelo-czterokrotnie-wiecej-zgloszen-dzialan-niepozadanych-niz-w-innych-latach-1148216
- Aptekarz Polski, Co dalej ze szczepieniami przeciwko grypie?, 29.04.2022, [Dostęp: 09.05.2022], https://www.aptekarzpolski.pl/aktualnosci/co-dalej-ze-szczepieniami-przeciwko-grypie/
- Puls Farmacji, MZ do farmaceutów: nie wycofujemy się ze szczepień w aptekach. Będą zmiany ustawowe, 29.04.2022, [Dostęp: 10.05.2022], https://pulsmedycyny.pl/mz-do-farmaceutow-nie-wycofujemy-sie-ze-szczepien-w-aptekach-beda-zmiany-ustawowe-1149158
- Dziennik naukowy, Nowotwory eliminowane ultradźwiękami. Nowa metoda z powodzeniem zastosowana u szczurów, 20.04.2022, [Dostęp:08.05.2022], https://dzienniknaukowy.pl/zdrowie/nowotwory-eliminowane-ultradzwiekami-nowa-metoda-z-powodzeniem-zastosowana-u-szczurow
- Puls Medycyny, Naukowcy wyhodowali pierwszy na świecie model ludzkich tkanek na chipie. Olbrzymi potencjał badań, 29.04.2022 [Dostęp:10.05.2022]. https://pulsmedycyny.pl/naukowcy-wyhodowali-pierwszy-na-swiecie-model-ludzkich-tkanek-na-chipie-olbrzymi-potencjal-badan-1149177
- Marek Szczepanik, Opole/Pierwszy w województwie zabieg wszczepienia bezelektrodowego stymulatora serca, 20.04.2022 [Dostęp:10.05.2022]. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C92038%2Copole-pierwszy-w-wojewodztwie-zabieg-wszczepienia-bezelektrodowego
- Nauka w Polsce, Polscy naukowcy stworzyli opatrunek antybakteryjny z wykorzystaniem prodigiozyny, 14.04.2022 [Dostęp:10.05.2022]. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C92003%2Cpolscy-naukowcy-stworzyli-opatrunek-antybakteryjny-z-wykorzystaniem
- Rynek Zdrowia, SMA. 85 proc. pacjentów leczonych w programie lekowym uzyskało poprawę stanu zdrowia, 28.04.2022, [Dostęp: 09.05.2022], https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/SMA-85-proc-pacjentow-leczonych-w-programie-lekowym-uzyskalo-poprawe-stanu-zdrowia,231857,6.html