Listopad, pomimo swojej ponurej natury, dostarczył nam w tym roku wiele ciekawych informacji ze świata nauki i farmacji. W dzisiejszej publikacji wspomnimy o kilku z nich: nowatorska szczepionka przeciwkleszczowa, nanocząsteczki złota, jako metoda podawania leku, nowy typ komórek odkryty w sercu oraz historia kobiety, której organizm samoistnie zwalczył wirusa HIV. Nie zapominajmy także o tym, że listopad to akcja Movember, w którą Polskie Towarzystwo Studentów Farmacji także włącza się każdego roku. Zapraszamy do lektury.
17 listopada br. w sejmie zapadła ostateczna decyzja o przyznaniu farmaceutom możliwości wykonywania szczepień przeciwko grypie oraz o możliwości wykonywania badań kwalifikujących osoby dorosłe do szczepienia. Zatem teraz będą mogli szczepić pacjentów nie tylko przeciwko COVID-19, ale także drugiej chorobie wirusowej. Jest to kolejne rozszerzenie kompetencji farmaceutów, a zarazem docenienie ich roli w świadczeniu opieki zdrowotnej. [1]
Nowe badania na zwierzętach naukowców z Rush University Medical Center w Chicago wykazały, że są na dobrej drodze opracowania terapii przeciw uszkodzeniom mózgu w chorobie Alzheimera. Jak się okazało, pod lupę wzięli kombinację dwóch leków, które już od wielu lat są dopuszczone do obrotu. Mowa o gemfibrozylu – leku stosowanym dotychczas w celu obniżenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów oraz kwasie retinowym, który stosuje się w leczeniem trądziku. W połączeniu preparaty te oddziałują na astrocyty – komórki glejowe, występujące w ośrodkowym układzie nerwowym. W ten sposób powodują „oczyszczanie” mózgu ze złogów białek amyloidowych, będących sprawcą destrukcyjnego działania na neurony. Poprawiają także funkcje poznawcze, co sprawia, że wiąże się z nimi ogromne nadzieje. Jednak, czy będą skuteczne u ludzi, okaże się po pełnych badaniach klinicznych. [2]
Optymistyczne wiadomości płyną z Uniwersytetu w Yale, gdzie powstała nowatorska szczepionka przeciwkleszczowa. Szczepionka ta powoduje natychmiastową reakcję skóry na ślinę kleszcza, dzięki czemu skraca czas, w którym pajęczaki żerują na skórze żywiciela i mogą zarazić, np. boleriozą. Mechanizm działania tej szczepionki oparty jest na technologii mRNA, tej samej, która jest wykorzystywana w szczepionkach skierowanych przeciwko chorobie COVID-19. Przeprowadzone badania na świnkach morskich napawają badaczy optymizmem, jednak potrzebnych będzie jeszcze wiele prac, które potwierdzą skuteczność badanego preparatu na ludziach. [3]
Badacze z Uniwersytetu w Dallas opracowali innowacyjną metodę dostarczenia leków przez barierę krew-mózg, wykorzystującą nanocząsteczki złota, aktywowane światłem lasera. Zwiększenie przepuszczalności tej bariery pozwoli na terapię różnych jednostek chorobowych związanych z układem nerwowym (np. guzów mózgu, stwardnienia zanikowego bocznego) oraz przyspieszy także rekonwalescencję osób po udarze. Badacze zbadali dotychczas przenikanie nanocząsteczek z przeciwciałami, liposomami, ale także wektorami wirusowymi. Ostatnie z nich mają związek z potencjalnym wykorzystaniem tej techniki w terapii genowej. Przed naukowcami postawiono teraz zadanie zbadania, czy glejak wielopostaciowy, z którym zmaga się wiele pacjentów, może zostać wyleczony wcześniej wspomnianą metodą. Czekamy więc na kolejne badania. [4]
Układ odpornościowy człowieka niezmiennie zaskakuje. Tak było również w przypadku 30-letniej mieszkanki Argentyny, której organizm sam zwalczył wirusa HIV. Jego obecność w organizmie kobiety została potwierdzona w 2013 roku, nie podjęła ona jednak leczenia. Przyjmowała leki przeciwwirusowe tylko w okresie ciąży w 2019 roku, potem zaprzestała stosować terapię. Aktualnie jej organizm nie wykazuje aktywnej infekcji wirusowej. Z podobnym przypadkiem spotkaliśmy się w zeszłym roku u młodego człowieka z San Francisco. Zatem istnieją dwa przypadki, w których układ odpornościowy sam zwalczył wirusa HIV. Jeżeli naukowcy będą w stanie zrozumieć mechanizmy, które przyczyniły się do takiej reakcji układu odpornościowego, być może opracują nowe strategie, które pozwolą “wyuczyć” zakażony organizm takiej samej reakcji immunologicznej. Z pewnością snuje to nadzieję na skuteczny lek w przyszłości. [5]
W PLOS Biology opublikowane zostało badanie naukowców z Uniwersytetu Notre Dame dotyczące odkrycia nowego typu komórek w sercu. Przypominają one astrocyty znajdujące się w mózgu i mogą przyczynić się do regulacji tętna. Gdy usunięto nowo zidentyfikowane komórki, doprowadziło to do wzrostu akcji serca, a pozbawienie ich kluczowego genu spowodowało nieregularną pracę tego organu. Mimo że dokładna funkcja tych komórek nie została jeszcze poznana, można przypuszczać, że posłużą one do wyjaśnienia niektórych wad wrodzonych i chorób serca. Niezbędne jednak okażą się kolejne badania. [6]
Niepokojące informacje na temat krztuśca – wyjątkowo zaraźliwej choroby przenoszonej drogą kropelkową, która objawia się napadowym i przewlekłym kaszlem, trwającym nawet kilka miesięcy. Według pracowników Uniwersytetu Medycznego w Łodzi „Prawie cała dorosła populacja Polski nie ma odporności na krztusiec, a jest on chorobą wszystkich grup wiekowych”. Według badań, które zostały opublikowane przez ”Medycynę Praktyczną” zauważamy zwiększoną zachorowalność wśród dzieci i młodzieży. Wynika to głównie z zanikania efektu poszczepiennego oraz niskiej wyszczepialności dzieci. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych każda osoba dorosła (od 19 r.ż.) powinna przyjąć dawkę przypominającą co 10 lat. Jest to jedyny sposób, aby uchronić się przed zachorowaniem, o czym przypomina dr hab. n. med. Ernest Kuchar, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, specjalista chorób zakaźnych. [7]
Listopad nieprzypadkowo nazywany jest także wąsopadem (ang. movember – połączenie słów: moustache – wąsy, november – listopad), gdyż wąsy to symbol męskości, królujący w tym miesiącu. W ten sposób społeczeństwo solidaryzuje się z panami zmagającymi się z chorobami nowotworowymi, szczególnie rakiem prostaty i jąder. Pacjenci z Sekcji Prostaty Stowarzyszenia UroConti, poprzez swoją kampanię promocyjną, podkreślali, jak ważna jest profilaktyka i zachęcali do regularnych wizyt u lekarza i badań PSA (marker przerostu prostaty). Szybkie wykrycie choroby daje szansę na całkowite wyleczenie. Apelowali także o poszerzenie programu lekowego dla pacjentów zmagających się z opornym na kastrację rakiem prostaty, gdyż na listopadowej liście refundacyjnej nadal nie pojawiły się preparaty mogące zapewnić nowoczesną terapię (apalutamid czy darolutamid). [8]
Weronika Kaczmarczyk, Olga Kruszyńska
Źródła:
- Farmaceuci zaszczepią przeciw grypie. Sejm przyjął zmiany, Aptekarz Polski 18.11.2021 [Dostęp: 27.11.2021]. https://www.aptekarzpolski.pl/aktualnosci/farmaceuci-zaszczepia-przeciw-grypie-sejmprzyjal-zmiany.
- Lek na Alzheimera mógł leżeć na półkach od dziesięcioleci. Obiecujące wyniki badań starych preparatów, Dziennik naukowy, 3.11.2021 [Dostęp:30.11.21]. https://dzienniknaukowy.pl/aktualnosci/lek-na-alzheimera-mogl-lezec-na-polkach-od-dziesiecioleci-obiecujace-wyniki-badan-starych-preparatow.
- Szczepionka mRNA na boreliozę. Obiecujące wyniki badań, Dziennik naukowy 18.11.2021r [Dostęp: 27.11.2021]. https://dzienniknaukowy.pl/aktualnosci/szczepionka-mrna-na-borelioze-obiecujacewyniki-badan.
- Skylar Kenney, New Method Developed for Delivering Medication Past Blood-Brain Barrier, 30.11.2021 [Dostęp:30.11.2021]. https://www.pharmacytimes.com/view/new-method-developed-for-delivering-medication-past-blood-brain-barrier.
- Drugi w historii przypadek, w którym układ odpornościowy człowieka sam pokonał wirusa HIV, Dziennik naukowy 17.11.2021 [Dostęp: 27.11.2021]. https://dzienniknaukowy.pl/aktualnosci/drugiw-historii-przypadek-w-ktorym-uklad-odpornosciowy-czlowieka-sam-pokonal-wirusa-hiv.
- New cell discovered and shown to regulate heart rate, Science Daily, 18.11.2021 [Dostęp:30.11.2021]. https://www.sciencedaily.com/releases/2021/11/211118203427.htm.
- Eksperci: prawie cała dorosła populacja Polski nie ma odporności na krztusiec, Nauka w Polsce 07.11.2021r [Dostęp: 27.11.2021]. https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C90090%2Ceksperci-prawie-cala-dorosla-populacja-polski-nie-ma-odpornosci-na-krztusiec.
- Movember 2021 – w raku prostaty kluczowe jest szybkie wykrycie choroby i wdrożenie leczenia na jak najwcześniejszym etapie, Rynek zdrowia, 10.11.2021 [30.11.2021].