Marzec dostarczył nam kolejną porcję informacji ze świata nauki i farmacji. W ubiegłym miesiącu nie zabrakło doniesień w temacie terapii nowotworów, COVID-19 oraz badań klinicznych nad nowymi lekami. Zapraszamy do lektury.
Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Zdrowia, publiczne szczepienia przeciw grypie przestaną być finansowane z budżetu ministra właściwego ds. zdrowia. Szczepienia w punktach aptecznych będą wciąż wykonywane, jednak pacjent będzie musiał ponieść koszty za wykonaną usługę. Zmianie jednak nie ulegają zasady dostępu do refundacji przeciw grypie w aptece. Wciąż są bezpłatne dla świadczeniobiorców w ramach tzw. wykazu leki 75+ lub wykazu leki ciąża+. [1]
Od 28 marca 2022 roku w województwie świętokrzyskim i podkarpackim każdy noworodek jest poddawany badaniu przesiewowemu w kierunku SMA, czyli rdzeniowemu zanikowi mięśni. Jest to choroba atakująca układ nerwowo-mięśniowy, prowadząca do atrofii oraz osłabienia mięśni, a w konsekwencji do postępującej niepełnosprawności ruchowej. Decyzja o objęciu Polski programem badań przesiewowych podjęto w lutym 2021 r. Od tej pory włączane były kolejne województwa. Obecnie już w całym kraju wykonuje się przesiew noworodków w kierunku rdzeniowego zaniku mięśni. Szybkie wykrycie pozwala na rozpoczęcie terapii u pacjentów, którzy nie wykazują jeszcze objawów choroby. Dzięki temu możliwe jest osiągnięcie najlepszych efektów terapii. Lekiem refundowanym, wykorzystywanym aktualnie w terapii jest nusinersen, który stosowany u pacjentów z dużym ryzykiem rozwoju choroby w postaci ostrej pozwala na prawidłowy rozwój ruchowy. [2]
29 marca 2022 roku prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Zmianie uległa definicja konopi włóknistej, ziela konopi innych niż włókniste oraz żywicy konopi. Rozszerzono możliwości prowadzenia upraw konopi o inne niż włókniste oraz zbioru ziela lub żywicy innych niż włókniste do wytwarzania surowca farmaceutycznego. Uprawami będą mogły się zajmować tylko instytuty badawcze, co reguluje ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. Główny Inspektorat Farmaceutyczny będzie się zajmował wydawaniem pozwoleń zaraz po zasięgnięciu opinii komendy wojewódzkiej Policji. [3]
Hiszpańska rozgłośnia Ser Catalunya poinformowała, że zespół naukowców z Międzynarodowego Ośrodka Badań nad Rakiem Piersi (IBCC) w Barcelonie opracował lek przeciwko nowotworowi piersi – Trastuzumab Deruxtecan. Mechanizm leku oparty jest na wnikaniu cząsteczki do komórek zmienionych nowotworowo, omijaniu mechanizmów ochronnych i niszczeniu komórek od środka. Przeprowadzono badania, które pokazały, że u ok. 75,8% pacjentek może przyczynić się do spowolnienia rozwoju choroby. Natomiast u 16% dotąd leczonych kobiet udało się całkowicie wyeliminować nowotwór. Trastuzumab Deruxtecan ma też hamować rozwój raka HER-2 dodatniego – uważanego za jeden z najbardziej agresywnych. Wiedząc, że preparat ten nie niszczy zdrowych komórek, daje ogromną nadzieję na zwiększenie skuteczności terapii raka piersi u kobiet. [4]
Podczas konferencji American Chemical Society ACS Spring 2022 w San Diego poinformowano, że w trzecim lub czwartym kwartale tego roku mają rozpocząć się testy kliniczne z udziałem ludzi nad potencjalnym środkiem antykoncepcyjnym dla mężczyzn – YCT529. Mechanizm jego działania opiera się na hamowaniu białka, zwanego receptorem kwasu retinowego alfa (RAR). Testowany już był na samcach myszy, gdzie skutecznie zapobiegał zajściu samic w ciążę i nie wykazywał widocznych skutków ubocznych. Związek ten znacznie obniżył liczbę plemników u samców myszy, a po odstawieniu myszy dalej były zdolne do spłodzenia młodych. [5]
W ramach projektu badawczego SteamScaf naukowcy z Warszawy, Poznania oraz Torunia na podstawie komórek macierzystych w dziąsłach próbują wyhodować “trzecie zęby”, co być może pozwoli wyeliminować implantów. Wykorzystają do tego fakt, że dziąsła mają potencjał regeneracyjny. Naukowcy chcą sprawdzić różnicowanie komórek pobranych z dziąsła w kierunku innych komórek, które będą podstawą do stworzenia tkanek – nerwowej, kostnej czy chrzęstnej. Cały proces hodowli fragmentu dziąsła odbywałby się in vitro, a gotowy produkt zostałby wszczepiony pacjentowi. Pomyślne badania przedkliniczne pozwolą przeprowadzić badania kliniczne, na które naukowcy mają już dużo chętnych. [6]
Naukowcy z Cronell University badali lek, który potencjalnie może ułatwić zmagania z COVID-19. Badacze zmienionym genetycznie myszom podawano cząsteczkę w postaci spreju do nosa oznaczaną jako N-0385. Substancja ta zapobiega wnikaniu wirusa do komórek, przez co myszy nie zarażały się podczas kontaktu z SARS-COV-2. Aplikacja spreju do 12 godzin po zakażeniu pozwoliła na całkowite usunięcie wirusa z organizmu. Naukowcy badali preparat na pierwotnym wariancie koronawirusa oraz na wariancie Delta. Profesor Hector Aguilar-Carreno podkreśla, że jest to pierwszy związek tego typu, który można zastosować profilaktycznie do zapobiegania infekcji. [7]
Naukowcy z University of Vermont Cancer Center dowiedli, że ftalany – substancje dodawane do plastiku w celu utrzymania konsystencji, mogą zwiększać ryzyko raka kości i chłoniaka u dzieci oraz zwiększać zaburzenia hormonalne. Często występują one także w niektórych lekach, które wymagają powolnego uwalniania substancji czynnej – antybiotyki, leki przeciwzapalne. W badaniu oceniono narażenie pacjentów na ftalany na podstawie recept, które zawierały leki z tym związkami. Kolejne badania skupią się prawdopodobnie na ocenie mechanizmu działania konkretnych ftalanów, co pozwoli zrozumieć ich wpływa na organizm. [8]
Aleksandra Obarzanek, Olga Kruszyńska
Źródła:
[1] Nauka w Polsce, Bezpłatne szczepienia przeciw grypie finansowane z budżetu ministra zdrowia nie będą kontynuowane, 24.03.2022 [5.04.2022]. https://www.aptekarzpolski.pl/aktualnosci/bezplatne-szczepienia-przeciw-grypie-finansowane-z-budzetu-ministra-zdrowia-nie-beda-kontynuowane/
[2] Rynek zdrowia, Badania przesiewowe noworodków w kierunku SMA już w całej Polsce. Sukces naszego kraju, 30.03.2022 [Dostęp 03.04.2022] https://www.rynekzdrowia.pl/farmacja/badania-przesiewowe-noworodkow-w-kierunku-sma-juz-w-calej-polsce-sukces-naszego-kraju,230986,106.html
[3] Rynek zdrowia, Zielone światło dla produkcji krajowej marihuany. Prezydent podpisał nowelę przepisów, 30.03.2022 [5.04.2022]. https://www.rynekzdrowia.pl/farmacja/zielone-swiatlo-dla-produkcji-krajowej-marihuany-prezydent-podpisal-nowele-przepisow,230976,106.html
[4] Redakcja mgr.farm, Hiszpański zespół naukowców opracował nowy lek na raka piersi, 30.03.2022 [Dostęp: 03.04.2022] https://mgr.farm/aktualnosci/hiszpanski-zespol-naukowcow-opracowal-nowy-lek-na-raka-piersi/
[5] Puls Medycyny, Doustna, niehormonalna pigułka antykoncepcyjna dla mężczyzn? Jest zapowiedź badań klinicznych, 24.03.2022 [Dostęp 03.04.2022] https://pulsmedycyny.pl/doustna-niehormonalna-pigulka-antykoncepcyjna-dla-mezczyzn-jest-zapowiedz-badan-klinicznych-1145634
[6] Nauka w Polsce, Trzeci komplet zębów zamiast tradycyjnych implantów – rozwiązanie polskich naukowców, 22/03.2022 [5.04.2022]. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C91726%2Ctrzeci-komplet-zebow-zamiast-tradycyjnych-implantow-rozwiazanie-polskich
[7] Puls Medycyny, Opracowano sprej do nosa, który może zapobiegać i leczyć COVID-19, 29.03.2022 [Dostęp 03.04.2022] https://pulsmedycyny.pl/opracowano-sprej-do-nosa-ktory-moze-zapobiegac-i-leczyc-covid-19-1146067
[8] Puls Medycyny, Ftalany obecne m.in. w niektórych lekach zwiększają ryzyko raka u dzieci, 21.03.2022 [Dostęp: 5.04.2022]. https://pulsmedycyny.pl/ftalany-obecne-m-in-w-niektorych-lekach-zwiekszaja-ryzyko-raka-u-dzieci-1144877