Miniony sierpień przebiegał pod znakiem innowacyjnych pomysłów i odkryć w dziedzinie farmacji i medycyny. Sprawdź, co się działo w ostatnim miesiącu wakacji!
Do konsultacji publicznych trafił projekt zmian w rozporządzeniu w sprawie praktyki zawodowej w aptece. Do tej pory studenci farmacji odbywali sześciomiesięczny, niepłatny staż dopiero po obronie pracy magisterskiej, natomiast teraz praktyka zawodowa ma być realizowana w trakcie studiów – na III, IV i V roku. Jest to konsekwencja nowego standardu kształcenia, który skraca studia z 5,5 do 5 lat i przenosi praktyki do toku nauki. Dodatkowo od 1 stycznia 2025 r. ukończenie studiów jest równoznaczne ze zdaniem egzaminu dyplomowego, a nie – jak dotychczas – z zakończeniem praktyki. Zmiana ta stała się powodem zamieszania z obronami prac magisterskich na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu – uczelnia wstrzymała egzaminy dyplomowe studentów farmacji. Wskazywano, że najpierw muszą oni zaliczyć praktykę zawodową w aptece, dopiero później mogą przystąpić do obrony pracy magisterskiej. Nowe przepisy są w fazie konsultacji, a osoby, które już rozpoczęły staż, dokończą go na starych zasadach. 1
Badanie przeprowadzone przez Wydział Medycyny Uniwersytetu Wake Forest wykazało, że insulina podawana donosowo skutecznie dociera do kluczowych obszarów mózgu związanych z pamięcią, takich jak hipokamp czy płat skroniowy, co może mieć znaczenie w leczeniu choroby Alzheimera. W badaniu z użyciem PET u 16 osób starszych stwierdzono, że osoby z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi wchłaniają insulinę inaczej niż zdrowe, co sugeruje potrzebę indywidualnego dostosowania dawek. Insulina donosowa omija barierę krew-mózg, poprawia metabolizm glukozy i plastyczność synaptyczną, potencjalnie zmniejszając stany zapalne i patologie związane z Alzheimerem. Terapia jest bezpieczna, nie powoduje hipoglikemii, ale pozostaje eksperymentalna i wymaga dalszych badań klinicznych. 2
Od 25 sierpnia 2025 roku osoby pełnoletnie mogą zaszczepić się w aptekach przeciw 11 chorobom, m.in. COVID-19, grypie, HPV czy pneumokokom, po zakupie szczepionki, przy czym podanie jest bezpłatne. Wyjątkiem są darmowe szczepionki przeciw COVID-19 oraz wybrane refundowane dla seniorów i kobiet w ciąży. Usługę świadczy 1640 aptek współpracujących z NFZ, a lista placówek jest dostępna na pacjent.gov.pl. Celem jest ułatwienie dostępu do szczepień i zwiększenie poziomu zaszczepienia wśród dorosłych Polaków. 3
Główny Inspektor Farmaceutyczny poinformował o czasowym wstrzymaniu wprowadzania do obrotu leków na padaczkę zawierających natrii valproas i acidum valproicum w określonych dawkach (333 mg + 145 mg tabletki, 66,66 mg + 29,03 mg i 166,76 mg + 72,61 mg granulat), co może powodować problemy z dostępnością, ponieważ nie ma ich odpowiedników. Dostępne są preparaty o tym samym składzie, ale w innych dawkach lub formach. Leki te stosuje się w monoterapii lub leczeniu skojarzonym padaczki oraz w leczeniu manii, gdy lit jest przeciwwskazany. GIF poinformował także o poprawie dostępności innych leków, m.in. zawierających amantadynę, budezonid, karbamazepinę i metamizol. 4
Grupa posłów zwróciła uwagę na problemy z realizacją rocznych e-recept, które od 1 marca 2024 roku pozwalają na wydanie leków na maksymalnie 120 dni terapii, z kolejną realizacją możliwą po 90 dniach (3/4 tego okresu), co utrudnia życie pacjentom z chorobami przewlekłymi. Zapytali Ministerstwo Zdrowia, czy planowane jest stworzenie katalogu schorzeń przewlekłych lub listy leków umożliwiających wydanie na dłuższy okres. Wiceminister Marek Kos potwierdził, że resort analizuje te regulacje i rozważa zmiany w ustawie Prawo farmaceutyczne, ale tworzenie szczegółowych katalogów nie jest obecnie planowane, ze względu na brak elastyczności takich przepisów. Zmiany mogą zostać wprowadzone w ramach prac nad nową ustawą dotyczącą preskrypcji i realizacji recept. 5
Nie milkną echa decyzji włączenia aptek do systemu kaucyjnego. Od 1 października 2025 roku apteki o powierzchni powyżej 200 m² zostaną włączone do systemu kaucyjnego, co oznacza obowiązek przyjmowania zwrotnych butelek szklanych po napojach do 1,5 litra, jeśli oferują takie produkty. Farmaceutów oburza traktowanie aptek jak zwykłych sklepów, co ich zdaniem narusza prestiż zawodu i ustawowe określenie aptek jako placówek ochrony zdrowia. Obowiązek odbioru opakowań może być realizowany ręcznie lub przez automaty, np. na parkingach galerii handlowych. Polski Związek Producentów Leków bez Recepty (PASMI) apeluje o wyłączenie suplementów diety z systemu kaucyjnego ze względu na ich specyfikę. Prezes Łódzkiej Okręgowej Izby Aptekarskiej podkreśla, że włączenie aptek do systemu jest niezgodne z ich zawodowymi zadaniami, a problem dotyczy także zabytkowych aptek, jak Apteka pod Białym Orłem w Łodzi. 6
Metformina, stosowana od ponad 60 lat jako lek pierwszego wyboru w leczeniu cukrzycy typu 2, ujawnia nowe właściwości. Jej mechanizm działania nadal nie jest w pełni poznany. Najnowsze badania wskazują, że może działać poprzez wyciszanie białka Rap1 w podwzgórzu, co wpływa na poziom glukozy we krwi, niezależnie od jej efektów na wątrobę czy jelita. Lek jest także badany w kontekście zespołu policystycznych jajników, gdzie może zwiększać wskaźnik żywych urodzeń, oraz potencjalnego spowalniania starzenia poprzez wpływ na szlak mTOR. Nowe odkrycia sugerują możliwość opracowania bardziej precyzyjnych terapii metabolicznych w przyszłości. 7
Badanie porównawcze Eli Lilly wykazało, że Mounjaro (tirzepatyd) jest bardziej skuteczne w ochronie serca niż Trulicity (dulaglutyd) u pacjentów z cukrzycą typu 2 i wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym. Tirzepatyd, w porównaniu z dulaglutydem, obniżył ryzyko poważnych incydentów kardiologicznych o 8% bardziej i zgonów z dowolnej przyczyny o 16%. Mounjaro zapewnia też lepszą kontrolę glukozy i większą redukcję masy ciała, choć częściej powoduje łagodne skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego. W Polsce Mounjaro jest stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 i kontroli masy ciała. Pełne wyniki badania zostaną zaprezentowane na kongresie Europejskiego Towarzystwa Badań nad Cukrzycą w 2025 roku. 8
Agnieszka Rola
Źródła:
- mgr.farm, Ważne zmiany w praktykach zawodowych w aptekach, https://mgr.farm/aktualnosci/wazne-zmiany-w-praktykach-zawodowych-w-aptekach/ [Opublikowano: 18.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- farmacja.pl, Donosowa insulina potencjalnym lekiem na chorobę Alzheimera, https://farmacja.pl/donosowa-insulina-potencjalnym-lekiem-na-chorobe-alzheimera/ [Opublikowano 20.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- gov.pl, Od 25 sierpnia można zaszczepić się w aptece przeciw 11 chorobom, https://www.gov.pl/web/zdrowie/od-25-sierpnia-mozna-zaszczepic-sie-w-aptece-przeciw-11-chorobom [Opublikowano: 26.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- mgr.farm, Możliwe problemy z dostępem do leków na padaczkę, https://mgr.farm/aktualnosci/mozliwe-problemy-z-dostepem-do-lekow-na-padaczke/ [Opublikowano: 25.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- farmacja.pl, Ministerstwo rozważa zmianę przepisów o 3/4 okresu przy realizacji e-recept, https://farmacja.pl/ministerstwo-rozwaza-zmiane-przepisow-o-3-4-okresu-przy-realizacji-e-recept/ [Opublikowano: 08.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- rynekzdrowia.pl, Apteka z XIX wieku potraktowana tak samo jak Biedronka. System kaucyjny działa bez wyjątków, https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Apteka-z-XIX-wieku-potraktowana-tak-samo-jak-Biedronka-System-kaucyjny-dziala-bez-wyjatkow,274804,6.html [Opublikowano: 24.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- farmacja.pl, Nieoczekiwane odkrycie dotyczące działania metforminy, https://farmacja.pl/nieoczekiwane-odkrycie-dotyczace-dzialania-metforminy/ [Opublikowano: 25.08.2025, dostęp: 23.09.2025]
- mgr.farm, Mounjaro lepiej chroni serce niż Trulicity? Nowe wyniki badania porównawczego Eli Lilly, https://mgr.farm/aktualnosci/mounjaro-lepiej-chroni-serce-niz-trulicity-nowe-wyniki-badania-porownawczego-eli-lilly/ [Opublikowano: 08.08.2025, dostęp: 23.09.2025]