W dniach 6 – 10 kwietnia odbyło się wyjątkowe wydarzenie – ,,Przyszłość Farmaceuty 2021”. W tym roku sytuacja epidemiczna zmusiła nas do przeniesienia projektu do wirtualnej rzeczywistości i związku z tym przybrał on rangę ogólnopolską. Nie przeszkodziło to jednak w zdobyciu cennej wiedzy od zaproszonych prelegentów, specjalizujących się w różnych gałęziach branży farmaceutycznej. Zainteresowane osoby mogły uczestniczyć w webinarach, które były dostępne na Facebook’u Polskiego Towarzystwa Studentów Farmacji. W mniejszych grupach, dla zarejestrowanych poprzez formularz osób, odbyły się również treningi umiejętności miękkich (Networking, Personal Branding oraz komunikacja w biznesie).
Pierwszy webinar ,,Przegląd opcji kariery po farmacji” poprowadził mgr farm. Michał Byliniak – prezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w Warszawie. Prelegent szczególną uwagę zwrócił na wchodzącą wkrótce w życie Ustawę o Zawodzie Farmaceuty (UoZF), która przyniesie liczne zmiany dla farmaceutów, głównie dla tych zatrudnionych w aptekach ogólnodostępnych czy aptekach szpitalnych. W tym pierwszym miejscu pracuje zdecydowana większość absolwentów farmacji. Praca ta wiąże się z ciągłym kontaktem z pacjentem. Należy pamiętać, że w zakresie wydawania leków z czasem może nastąpić automatyzacja, a nadzieją na podtrzymanie zawodu aptekarza powinno być świadczenie usług opieki farmaceutycznej. Dziedzina ta w Polsce dopiero raczkuje, ale na świecie farmaceuci z powodzeniem wykonują szczepienia czy przeglądy lekowe. Dlatego w naszym kraju również wszystko powinno zmierzać w tym kierunku, co będzie wiązało się z koniecznością odbycia dodatkowych szkoleń w tym zakresie.
Inną specyfiką pracy cechują się apteki szpitalne, w której to farmaceuci zajmują się m.in. przygotowywanie leków cytostatycznych i żywienia pozajelitowego. Pan Michał Byliniak podkreślał konieczność kształcenia specjalizacyjnego, zwłaszcza dla osób, które w przyszłości będą piastować stanowisko kierownika apteki szpitalnej. Aktualnie farmaceuci w aptece szpitalnej nie mają bezpośredniego kontaktu z pacjentem. Jednak według prelegenta istnieje szansa, że wzorem innych krajów w Polsce będzie rozwijać się farmacja kliniczna, a wówczas na oddziałach szpitalnych zajdzie potrzeba zatrudnienia farmaceuty klinicznego.
Dla osób, które nie odnajdują się w pracy z pacjentem, alternatywą mogą okazać się hurtownie farmaceutyczne, portale farmaceutyczne, działy rejestracji i działy marketingowe czy pharmacovigilance w firmach farmaceutycznych. Obecnie w Polsce rozwijają się centra badań klinicznych, gdzie farmaceuci również mają możliwość zatrudnienia. Poza wymienionymi, miejsca pracy dla magistrów farmacji czekają w sektorze publicznym. Są to organy nadzoru, czyli Wojewódzki (WIF) lub Główny Inspektorat Farmaceutyczny (GIF), Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ), Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL) czy Ministerstwo Zdrowia.
Obecnie sytuacja farmaceutów cały czas ulega zmianom i należy być na to przygotowanym. Farmaceuci posiadają unikalną wiedzę, która pozwala na podjęcie pracy w wielu miejscach. UoZF i opieka farmaceutyczna wprowadzona przez tę ustawę niosą ogromne wyzwanie dla polskiej farmacji, ale dają też nadzieję na podniesienie prestiżu zawodu, a także zarobków.
Kolejny webinar dotyczył możliwości zatrudnienia farmaceuty w hurtowni farmaceutycznej. Prelegentem był mgr farm. i logistyk Mateusz Szamałek, pełniący również funkcję sekretarza Wielkopolskiej Okręgowej Izby Aptekarskiej. Z prezentacji prowadzącego mogliśmy dowiedzieć się, że hurtownia farmaceutyczna prowadzi obrót produktami leczniczymi (zaopatruje, przechowywuje, dostarcza lub eksportuje produkty lecznicze). Podmioty dostarczające leki pacjentom, przede wszystkim apteki ogólnodostępne, zaopatrują się we wspomnianych hurtowniach. Są one zatem łącznikiem między wytwórcą a rynkiem detalicznym – głównie pacjentem. Ogólnie przyjęty podział hurtowni farmaceutycznych obejmuje:
– hurtownie producenckie, będące wydziałami producentów farmaceutycznych, powołane by prowadzić dystrybucję leków stworzonych przez danego producenta;
– specjalistyczne, np. hurtownie dentystyczne zaopatrujące w leki i sprzęty wyłącznie gabinety dentystyczne;
– pełnoprofilowe, zapewniające produkty od różnych producentów;
– logistyczne (operatorzy logistyczni), zajmują się hurtową dystrybucją na zlecenie, najczęściej danego producenta.
Poznaliśmy znaczenie Podmiotu Odpowiedzialnego, czyli jednostki, która dokonała rejestracji danego leku. Może to być wytwórca, importer i niezależny podmiot zobowiązany umową. Natomiast Osoba Odpowiedzialna to kierownik hurtowni farmaceutycznej, odpowiedzialny za jej prowadzenie zgodnie z przepisami ustawy oraz wymogami Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Aby zostać Osobą Odpowiedzialną należy być magistrem farmacji z prawem wykonywania zawodu oraz posiadać dwa lata doświadczenia pracy w aptece lub hurtowni. Zatrudniany jest również jeszcze jeden farmaceuta, który odpowiada za nadzór nad obrotem środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub prekursorami kategorii 1.
Chcąc prowadzić hurtownię, trzeba posiadać odpowiednie zezwolenie, którego udziela Główny Inspektorat Farmaceutyczny oraz zatrudniać farmaceutę jako kierownika hurtowni. Prelegent podkreślił, że najważniejszym celem przyświecającym funkcjonowaniu hurtowni jest zapewnienie jakości farmaceutyków. Jest to szczególnie istotne, by spełnić oczekiwania klienta, przewidywać stabilność produktu czy ograniczyć zjawiska niepożądane, np. reklamacje.
Pan magister wyjaśnił także, jakie systemy jakości są wyróżniane:
– GMP (Good Manufacturing Practice) – Dobra Praktyka Wytwarzania (normy jakościowe wdrażane przez producenta leku w celu zagwarantowania deklarowanej, najwyższej jakości farmaceutyku);
– GDP (Good Distribution Practice) – Dobra Praktyka Dystrybucyjna (dystrybucja hurtowa);
– GCP (Good Clinical Practice) – Dobra Praktyka Kliniczna (badania kliniczne);
– GLP (Good Laboratory Practice) – Dobra Praktyka Laboratoryjna (badania laboratoryjne);
– GVP (Pharmacovigilance – nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii, monitorowanie i raportowanie działań niepożądanych leków).
Czym zatem zajmuje się farmaceuta w hurtowni?
Nadzoruje przestrzeganie wymagań Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej i gwarantuje spełnienie warunków Systemu Zapewnienia Jakości, m.in. poprzez szkolenia pracowników. Przeprowadza również kontrole wewnętrzne i audyty. Wstrzymuje, wycofuje lub zgłasza podejrzenia dotyczące produktów leczniczych oraz zarządza reklamacjami lub zatwierdza zwroty produktów. Nadzoruje również obrót z podmiotami uprawnionymi czy podwykonawcami.
Prelegent przedstawił dodatkowo osobiste odczucia z pracy w hurtowni farmaceutycznej.
Mieliśmy także możliwość wysłuchania prelekcji w języku angielskim. Prelegentem był farmaceuta Oussama Madadi – Przewodniczący Elekt IPSF (International Pharmaceutical Students’ Federation – Międzynarodowej Federacji Studentów Farmacji) w kadencji 2020/2021. Opowiedział nam o możliwości zatrudnienia absolwentów farmacji w międzynarodowych organizacjach czy stowarzyszeniach. Przede wszystkim podkreślił, że osoby zainteresowane tematyką międzynarodową powinny spróbować swoich sił w IPSFie i dowiedzieć się dokładnie, jak wygląda struktura takiej organizacji oraz czym się zajmuje oraz jakie regulacje prawne i różnice kulturowe mogą spotkać nas w działalności międzynarodowej. Szczególnie warto zwrócić uwagę na najważniejsze wydarzenie federacji, czyli Światowy Kongres, odbywający się raz w roku. Stanowi to podstawę, która często jest pierwszym krokiem w tego typu przyszłej karierze zawodowej. Prelegent opowiedział nam również o FIP (Fédération Internationale Pharmaceutique – Międzynarodowej Federacji Farmaceutycznej). To organizacja pozarządowa, współpracująca z WHO (Światową Organizacją Zdrowia). Zrzesza ona farmaceutów oraz farmaceutów – naukowców z całego świata, którzy pracują, aby sprostać światowym wymaganiom zdrowotnym. Wymieniają się doświadczeniami i dążą do rozwoju nauk farmaceutycznych, często we współpracy z innymi tego typu organizacjami. Oussama Madadi podkreślił, że jest to federacja dla wszystkich farmaceutów, również tych, którzy niedawno skończyli studia i chcą dalej się rozwijać, zdobyć doświadczenie, często niezbędne do spróbowania swoich sił w poszukiwaniu zatrudnienia w międzynarodowych organizacjach.
Webinar o pracy w firmie farmaceutycznej poprowadzili mgr farm. Katarzyna Kopacz – Zakrzewska oraz mgr farm. Jarosław Rybicki. Prelegenci opowiedzieli uczestnikom, jakie działy istnieją w tego typu firmach oraz na czym polega praca zatrudnionych w nich farmaceutów. Dowiedzieliśmy się, że w każdej firmie struktura poszczególnych sektorów i ich podział może się różnić i jest często cechą indywidualną, jednak generalizując możemy przedstawić je jako:
– Regulatory Affairs (zajmujący się m.in.: rejestracją leków, co obejmuje przygotowywanie odpowiedniej dokumentacji niezbędnej do zarejestrowania produktu leczniczego lub przedłużenia dopuszczenia do obrotu, zatwierdzaniem materiałów promocyjnych przed ich udostępnieniem);
– Market access (obejmujący m.in.: uzyskanie lub odnowienie refundacji leku, negocjacje z Ministerstwem Zdrowia);
– Public affairs, PR (komunikacja ze środowiskiem zewnętrznym – pacjentami, lekarzami, budowanie dobrego wizerunku firmy);
– Medical (dział medyczny – zajmuje się m.in.: projektowaniem i realizacją badań klinicznych);
– Supply chain (dział logistyki – zapewnia ciągłość dostaw do hurtowni farmaceutycznych, aptek);
– Quality (sektor zajmujący się monitorowaniem jakości produktów leczniczych);
– Manufacturing (nadzorowanie, kontrola produkcji, praca w laboratorium);
– Pharmacovigilance (PV), badanie zgłoszeń działań niepożądanych leków, np. ocena przyjęcia dawki leku ze skutkiem, który nastąpił – czy jest to zdarzenie niepożądane czy przypadek losowy);
– Marketing (przygotowywanie materiałów promocyjnych farmaceutyku, który docelowo trafi do pacjentów lub HCP – Health Care Professionals, czyli specjalistów medycznych uprawnionych do obrotu lekami, m.in.: lekarzy, farmaceutów, pielęgniarek, położnych);
– Sales (dział sprzedaży, kontaktujący się bezpośrednio z nabywcami).
Najważniejszym celem współpracy wszystkich działów jest to, by farmaceutyk, który trafi do pacjenta był bezpieczny, skuteczny i możliwie najlepszy jakościowo.
Prelegentka podkreśliła, że w dziale Regulatory Affairs, w którym aktualnie pracuje, niezwykle istotną kwestią jest obycie z prawem farmaceutycznym i regulacjami europejskimi, m.in.: przepisami EMA (Europejskiej Agencji Leków) oraz śledzenie na bieżąco zmian prawnych, które niejednokrotnie okazują się niezwykle dynamiczne. Ważna jest również zdolność tłumaczenia języka typowego dla prawa na bardziej przystępną i zrozumiałą dla pacjenta formę. W odniesieniu do umiejętności miękkich, szczególne znaczenie ma komunikacja i zdolność organizacji własnej pracy.
Natomiast prelegent pracujący w dziale marketingu, opowiedział jaka jest rola marketingu w farmacji. Podkreślił, że ma on głównie za zadanie zwiększać świadomość pacjentów na temat możliwości leczenia danej choroby, co wyróżnia marketing farmaceutyczny spośród pozostałych jego gałęzi. Dowiedzieliśmy się, że promocja leków na receptę jest możliwa tylko dla wspomnianych wcześniej HCP, natomiast leków bez recepty (leków OTC) – dla szerszego grona – również pacjentów. Co więcej, istnieje wiele przepisów prawnych dotyczących reklam farmaceutyków, m.in.: nie mogą one być kierowane do dzieci, nie mogą zawierać konkretnych porównań do innych produktów leczniczych, powinny być obiektywne i zawierać informacje o racjonalnym stosowaniu leku.
Ostatni webinar z tegorocznej edycji ,,Przyszłości Farmaceuty” został poprowadzony przez prelegentki z Education for Business and Science – biologa Lenę Waśniewską oraz farmaceutkę Kamilę Chwiłoc. Dowiedzieliśmy się więcej o działach, w których Panie się specjalizują, czyli badaniach klinicznych oraz rejestracji leków.
Mogliśmy usłyszeć, że badania kliniczne prowadzone są w celu zweryfikowania, a następnie potwierdzenia lub wykluczenia, że zsyntetyzowana cząsteczka lub ich połączenie są bezpieczne oraz skuteczne w leczeniu danego schorzenia. Jest do długi i kosztowny proces, który jednak w przypadku pomyślności wyników badań i skuteczności leku jest wart włożonego wysiłku i kosztów, ponieważ jego zwieńczenie stanowi najważniejszą nagrodę – poprawę stanu zdrowia pacjenta. Badania te dzieli się na 4 fazy:
– badania 1 fazy (na małej liczbie ludzi zdrowych – zbadanie metabolizmu cząsteczki ii wydalania po podaniu, czyli farmakokinetyki);
– badania 2 fazy (testy na stosunkowo nielicznej grupie chorych na daną jednostkę chorobową, których celem jest zbadanie skuteczności oraz dobranie najbardziej optymalnej dawki leku, która wywoła najmniej skutków ubocznych, a jednocześnie zachowa aktywność terapeutyczną);
– badania 3 fazy (na większej liczbie chorych, porównuje się efektywność danej terapii w porównaniu ze standardową, czyli innego obecnie dostępnego leku lub placebo). Po ich ukończeniu można złożyć wniosek do Ministerstwa Zdrowia o dopuszczenie do obrotu;
– badania 4 fazy (trwają już po wprowadzeniu preparatu na rynek, umożliwiają ocenę stosunku korzyści do ryzyka ze stosowania leku oraz zaobserwowanie ewentualnych działań niepożądanych, nieodnotowanych wcześniej w badaniach 2 i 3 fazy).
Wyjaśniona została również rola monitora badań klinicznych, który jest pośrednikiem między sponsorem badania a danym ośrodkiem badawczym. Weryfikuje on wiarygodność danych uzyskiwanych przez zespoły badawcze, a także czy ich postępowanie jest zgodne z procedurami ICH-GCP (Good Clinical Practice – zasad prawidłowego prowadzenia badań klinicznych). Prowadzi bieżące raporty z badania, szczególnie informując o każdym działaniu niepożądanym, który wystąpił wśród pacjentów objętych badaniem. Weryfikuje dane z protokołów z historią choroby pacjentów. Pani Lena Waśniewska przedstawiła również osobiste odczucia i doświadczenia z pracy w tym sektorze.
Natomiast druga prelegentka opowiedziała o dziale rejestracji leków. Pracownicy tego sektora zajmują się m.in.:
– prowadzeniem procesów rejestracyjnych i otrzymywaniem pozwoleń na dopuszczenie do obrotu produktów leczniczych lub ich przedłużeniem;
– opracowywaniem i weryfikacją oznakowania farmaceutyków zgodnie z obowiązującymi przepisami;
– zapewnieniem zgodności informacji o produkcie (ChPL – Charakterystyka produktu leczniczego, Ulotka dla pacjenta) z zatwierdzonymi tekstami;
– weryfikacją i akceptacją projektów graficznych przygotowanych przez działy zajmujące się marketingiem.
Dział rejestracji leków to ostatnie ogniwo w łańcuchu powstawania leku, który rozpoczyna się od opracowania cząsteczki, a kończy właśnie w dziale rejestracji, gdzie po dokładnym przygotowaniu i analizie dokumentacji oraz uzyskaniu zgody od Ministerstwa Zdrowia, możliwe jest wprowadzenie farmaceutyku na rynek.
Zainteresowane osoby mogły również uczestniczyć w webinarach dotyczących tworzenia CV i listu motywacyjnego, gdzie uzyskały wskazówki, jak zwiększyć szanse na zainteresowanie potencjalnego pracodawcy swoim zgłoszeniem. Można było również dowiedzieć się, w jaki sposób przygotować się oraz dobrze zaprezentować na rozmowie rekrutacyjnej. Przedstawione zostały także możliwości popularnego serwisu o profilu biznesowo – zawodowym – LinkedIn.
W ciągu pięciu dni trwania wydarzenia poznaliśmy wiele miejsc pracy dla absolwentów studiów farmaceutycznych, co może okazać się inspirujące dla osób zastanawiających się nad przyszłą karierą zawodową lub poszukujących swojego miejsca w branży farmaceutycznej. Jak się okazało, apteka ogólnodostępna lub szpitalna to nie jedyne możliwości, jakie na nas czekają. Niezależnie od drogi, którą każdy absolwent obierze po ukończeniu studiów, życzymy wszystkim zadowolenia i satysfakcji z wykonywania zawodu farmaceuty oraz chęci ciągłego rozwoju i doskonalenia swoich umiejętności.
Magdalena Czerniak, Aleksandra Byster