Na przestrzeni ostatnich lat możemy zauważyć znaczny wzrost zainteresowania witaminą D. Pozytywne działanie na organizm ludzki poparte jest licznymi publikacjami, które donoszą, że utrzymanie jej odpowiedniego poziomu może wpływać na regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz prawidłowe funkcjonowanie większości narządów. Mimo wzrastającej świadomości w tym temacie, nadal 90% Polaków cierpi na niedobór witaminy D. Ze względu na położenie geograficzne Polski zaburzona jest efektywna synteza witaminy D w okresie jesienno- zimowym.
Budowa i synteza
Kazimierz Funk zaliczył badaną substancję do regulujących tj. witamin. Ze względu na zdolność naszego organizmu do wytwarzania witaminy D w odpowiedzi na ekspozycję światła słonecznego, jest ona również uważana za hormon. Odkrycie witaminy D przypada na rok 1919. Dokonał go Mellanbe, który w niedoborach dietetycznych szukał przyczyn powstawania krzywicy. Pierwsza diagnoza mówiła, że to właśnie witamina A jest poszukiwaną substancją przeciwkrzywiczą. Dopiero kolejne badania dowiodły, że odpowiada za to witamina D. Witaminę D można dostarczyć do naszego organizmu na drodze syntezy pod wpływem promieni słonecznych. Kolejnym źródłem utrzymującym poziom witaminy D jest pokarm. Największe zasoby posiada tuńczyk, makrela, łosoś, sardynki oraz grzyby suszone na słońcu.
Poszczególne warstwy naszej skóry zawierają 7-dehydrocholesterol. Z tej pochodnej cholesterolu pod wpływem promieniowania UVB powstaje prowitamina D3. Kolejnym etapem jest, katalizowana przez światło, transformacja w witaminę D3, zwaną cholekalcyferolem. Postać ta może zostać zmagazynowana w komórkach tłuszczowych lub związać się ze selektywnym białkiem wiążącym witaminę D. Utworzony kompleks trafia z krwioobiegu do wątroby. Tam za sprawą działania enzymu ulega przekształceniu w 25- hydrocholekalcyferol, który wykazuje silniejsze działanie. Postać ta w razie potrzeby jest przekształcona w 1,25-dihydroksycholekalcyferol, który wykazuje dziesięciokrotnie silniejsze działanie niż cholekalcyferol.
Źródło schematu: revistanefrologia.com
Odporność
Wiele badań dowiodło, że witamina D reguluje produkcję białek odpowiedzialnych za zwalczanie wirusów, bakterii oraz grzybów. Odpowiada ona za procesy aktywacji limfocytów T warunkując tym samym ich prawidłowe dojrzewanie. Daje to końcowy efekt w postaci skutecznej obrony naszego organizmu przed patogenami. Powyższe fakty potwierdzają teorię dotyczącą tego, że niedobory witaminy D zwiększają podatność zachorowań na przeziębienie i grypę.
Odchudzanie
Przeprowadzone badania wskazują na korelację pomiędzy niedoborami witaminy D a otyłością. Osoby z nadwagą lub otyłe mają niższy poziom witaminy D. Organizm ma problem z wykorzystaniem jej, ze względu na gromadzenie się rozbudowanej tkanki tłuszczowej w ilościach przekraczających poziom ogólnie przyjętej normy. Osoby otyłe mają mniejsze możliwości zwiększania stężenia witaminy D we krwi przy tej samej ekspozycji na promieniowanie UVB co osoby szczupłe. Istnieje wiele spekulacji na temat zależności pomiędzy niskim poziomem witaminy D, a możliwością przybierania na wadze. Do tej pory badania wykazały, że omawiana witamina pełni ważną rolę w wydzielaniu leptyny – hormonu, który odpowiada za regulowanie ośrodka głodu i sytości. Kilka innych badań udowodniło, że poziom witaminy D wpływa na postęp odchudzania u osób stosujących dietę niskokaloryczną. Niski poziom witaminy D powoduje ograniczenie wchłaniania wapnia. Składnik ten jest odpowiedzialny za metabolizm tłuszczów.
Depresja
Okres jesienno-zimowy wiąże się z mniejszą ekspozycją naszej skóry na promienie słoneczne. Jest to powodem obniżonej syntezy skórnej. O tej porze roku można u wielu osób zauważyć pogorszenie nastroju. Może to przybrać formę sezonowego zaburzenia afektywnego, na które ma wpływ ilość melatoniny wydzielanej przez szyszynkę. Profilaktycznie rekomenduje się przyjmowanie witaminy D w szczególności w okresie jesienno-zimowym. Witamina D wspomaga przewodnictwo nerwowe, jest czynnikiem zapobiegającym depresji oraz chorobie Alzheimera. Osoby cierpiące na depresję uogólnioną powinny pamiętać o suplementacji przez cały rok, ponieważ wyniki badań jednoznacznie wskazują na zmniejszoną ilość witaminy D we krwi u osób cierpiących na to zaburzenie.
Układ krążenia
Badania potwierdzają fakt, że niedobory witaminy D związane są z występowaniem chorób układu sercowo-naczyniowego.
W sercu oraz tkankach związanych z układem krążenia zlokalizowane enzymy niezbędne do metabolizmu witaminy D oraz receptory dla witaminy D .Te ostatnie umiejscowione są w komórkach układu sercowo-naczyniowego oraz immunologicznego. Aktywacja receptora wpływa na procesy, takie jak: różnicowanie, apoptozę, stres oksydacyjny, transport membranowy, homeostazę, mineralizację kości oraz adhezję.
Witamina D poprzez modyfikację odpowiedzi zapalnej, procesy wapnienia tkanek czy regulację układu renina-angiotensyna-aldosteron, współuczestniczy w powstawaniu chorób związanych z układem krążenia. Niedobory witaminy D przyczyniają się do występowania nadciśnienia tętniczego. W sposób pośredni związane są z częstszym pojawianiem się cukrzycy, miażdżycy, zwapnienia naczyń i zmian w pracy nerek.
Z licznych danych wynika, że osoby borykające się z chorobą niedokrwienną serca, nadciśnieniem tętniczym, miażdżycą oraz niewydolnością serca powinny w szczególny sposób zatroszczyć się o utrzymanie witaminy D na prawidłowym poziomie. Zapobiega to rozwojowi chorób oraz może powodować polepszenie rokowań w przebiegu wymienionych przypadków.
Układ kostny
Witamina D odpowiedzialna jest za metabolizm kości oraz regulację gospodarki wapniowo- fosforanowej. Niedobór prowadzi do zaburzonej mineralizacji kości, a u dzieci może powodować krzywicę. W późniejszych latach życia przyczynią się on do występowania osteoporozy i osteomalacji. Osoby starsze, u których obserwuję się większą podatność na złamania kości, powinny szczególnie pamiętać o suplementacji witaminy D. Wykazano, że wysoki poziom aktywnych metabolitów witaminy D skutkuje lepszą sprawnością ruchową u osób dorosłych. Niedobory witaminy D u dzieci i młodzieży mogą szczególnie wpływać na większą częstotliwość rozwoju próchnicy oraz występowania mikrourazów.
Bezpieczne dawki
Największa dzienna dawka witaminy D niepowodująca skutków ubocznych, w zależności od wieku:
1) noworodki i dzieci do 1. roku życia: 1000 IU/dzień
2) dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień
3) dzieci i nastolatki w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień
4) dorośli i starsze osoby z prawidłową masą ciała: 4000 IU/dzień
5) dorośli otyli oraz otyłe osoby w starszym wieku: 10 000 IU/dzień
6) kobiety w ciąży i matki karmiące piersią: 4000 IU/dzień.
Badanie poziomu witaminy D
Aby przekonać się o tym, czy w naszym organizmie występuje prawidłowym poziom witaminy D, należy wykonać odpowiednie badanie. W tym celu pobiera się krew z żyły w zgięciu łokciowym. W osoczu krwi oznaczany jest poziom 25(OH)D-kalcydiol. Można je wykonać o każdej porze dnia. Badanie nie wymaga stanu „na czczo”. Po otrzymaniu wyników zaleca się konsultację z lekarzem, który ustali odpowiednią suplementację wyrównującą ewentualne niedobory witaminy D.
Autor: Justyna Bartoń
Źródło zdjęć: Pixabay