Szczepionki przeciw grypie

Sezon grypowy rozpoczął się na dobre i nie opuści nas aż do marca. Ze statystyk Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego wynika, że w ubiegłym sezonie odnotowano aż około 3,7 mln przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę, a w tym roku może być ich jeszcze więcej. Jak zatem uchronić się przed infekcją oraz jej możliwymi powikłaniami? Odpowiedź jest prosta: szczepionki przeciw grypie!

Grypa należy do ostrych chorób zakaźnych, wywołanych wirusem grypy. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową, rzadziej podczas zetknięcia się ze skażoną powierzchnią. Kontakt naszego organizmu z patogenem i przebycie infekcji nie gwarantuje, niestety, uzyskania trwałej odporności na wirusa grypy, ponieważ charakteryzuje się on bardzo dużą zmiennością genetyczną. Oznacza to, że w zależności od typu wirusa, jest on zdolny do wymiany jednego bądź kilku fragmentów swojego jednoniciowego RNA (typ A wirusa) lub też w jego materiale genetycznym mogą spontanicznie zachodzić punktowe mutacje (typy B i C). Skutkiem tego jest powstawanie nowych antygenów na powierzchni otoczki lipidowo-białkowej wirusa, przez co nasz układ odpornościowy, po kontakcie z nowym antygenem, nie jest w stanie szybko uchronić nas przed zachorowaniem poprzez wytwarzanie przeciwciał, nawet jeżeli wcześniej przebyliśmy infekcję wirusem grypy.

Epidemie grypy występują sezonowo i najczęściej wywołane są przez typ A oraz B wirusa, natomiast zakażenie wirusem typu C zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Ponadto wyróżniamy kilka podtypów tego wirusa, m.in. A/H1N1/, A/H2N2/ oraz A/H3N2/. Podział ten dotyczy rodzaju specyficznych białek, znajdujących się na powierzchni otoczki wirusa, tj. hemaglutyniny (H) i neuraminidazy (N).

Należy pamiętać, że grypa jest poważną chorobą zakaźną i jej objawy nie mogą być ignorowane, ponieważ mogłoby to doprowadzić do wystąpienia zagrażających życiu powikłań. Osoby chore najczęściej mylą grypę ze zwykłym przeziębieniem, ze względu na podobieństwo wielu symptomów, takich jak: gorączka, kaszel, katar, ból gardła i ogólne osłabienie. Dlatego warto pamiętać, że objawy charakterystyczne tylko dla grypy to:

nagłe pojawienie się wysokiej gorączki (powyżej 38°C),
bóle mięśni oraz dreszcze,
katar nie nasilony aż tak bardzo jak w przypadku przeziębienia.

Do grupy osób najbardziej narażonych na wystąpienie powikłań pogrypowych należą, m.in. pracownicy ochrony zdrowia, osoby starsze, dzieci poniżej 5 roku życia, kobiety w ciąży, osoby z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i krążenia, chorzy na astmę oraz posiadający obniżoną odporność. Zwłaszcza te osoby powinny regularnie szczepić się przeciw grypie, choć oczywiście zaleca się to wszystkim w wieku powyżej 6 miesięcy.

Szczepionkę powinno się przyjąć jeszcze przed początkiem sezonu grypowego, wg Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego najlepiej od października do grudnia, ponieważ nasz układ immunologiczny potrzebuje około trzech tygodni na wykształcenie odporności na wirusy grypy. Dzieci poniżej 9 roku życia, które wcześniej nie były szczepione przeciw grypie, muszą przyjąć dwie dawki szczepionki, w odstępie co najmniej 4 tygodni. Ponadto należy pamiętać, że ze względu na dużą zmienność wirusa grypy, szczepienia trzeba powtarzać co roku, aby móc skutecznie ustrzec się przed zachorowaniem.

Podczas każdego sezonu epidemiologicznego zbierane są dane na temat zachorowalności na poszczególne typy i podtypy wirusa grypy. Na ich podstawie, najczęściej na przełomie lutego i marca, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje szczepy wirusa grypy, które w kolejnym sezonie prawdopodobnie będą przyczyną największej ilości zachorowań. To właśnie te szczepy zostaną wykorzystane do stworzenia szczepionek na kolejny sezon. Obecnie na rynku dostępne są szczepionki trójskładnikowe oraz czteroskładnikowe, w zależności od ilości szczepów wirusa grypy, których antygeny są obecne w szczepionce. W przypadku szczepionek czteroskładnikowych znajdziemy w nich antygeny pochodzące od dwóch szczepów wirusa typu A oraz od dwóch szczepów wirusa typu B. Szczepionki trójskładnikowe są uboższe o antygeny jednego szczepu wirusa typu B.

Standardowe szczepionki przeciw grypie są tzw. szczepionkami inaktywowanymi. Oznacza to, że zawierają one zabite wirusy. W Polsce możemy nabyć dwa rodzaje takich szczepionek:

szczepionki typu „subunit” (podjednostkowe) – zawierają tylko antygeny wirusa, czyli białka obecne na powierzchni otoczki lipidowo-białkowej (hemaglutyniny i neuraminidazy),
szczepionki typu „split” – zawierają rozszczepione wiriony wirusa.

Dodatkowo od tego roku na rynku dostępny jest nowy rodzaj szczepionki na grypę tzw. szczepionka żywa w postaci aerozolu do nosa. Zawiera ona osłabione wirusy grypy, które mogą się namnażać jedynie w temperaturze ok. 25°C, a więc w warunkach panujących w jamie nosowej, natomiast rozwój wirusów w płucach jest niemożliwy ze względu na zbyt wysoką temperaturę. Szczepionka ta jest przeznaczona do stosowania u dzieci i młodzieży (od 1. do 18. roku życia).

Na rynku dostępne są także leki przeciwwirusowe nowej generacji, jak np. inhibitor neuraminidazy oseltamiwir, który podawany jest głównie już po wystąpieniu objawów infekcji lub jako uzupełnienie profilaktyki w sytuacji wyjątkowej, gdy szczepy krążące nie odpowiadają szczepom wirusa zawartym w szczepionce lub w pandemii. Jednakże szczepionki nadal uważane są za podstawową i najskuteczniejszą metodę zapobiegania zachorowaniu na grypę a tym samym szerzenia się wirusa w populacji.

Szczepionki przeciw grypie mają dosyć wysoką skuteczność, która waha się pomiędzy 40-70%, w zależności od sezonu grypowego i wieku osób zaszczepionych (u osób zdrowych i młodych skuteczność jest największa, zazwyczaj jest ona niższa u osób powyżej 65. roku życia). Jeśli jednak, pomimo szczepienia, dojdzie do zachorowania, zapewniają łagodniejszy bądź bezobjawowy przebieg i zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań.

W przypadku szczepionek przeciw grypie tzw. niepożądane odczyny poszczepienne rejestruje się niezwykle rzadko w porównaniu z innymi szczepionkami. Mogą wystąpić reakcje miejscowe, np.: zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu podania szczepionki oraz objawy podobne do przeziębienia, które ustępują po kilku dniach.

Jednakże nie wszyscy mogą zaszczepić się przeciw grypie.

Do najważniejszych przeciwwskazań stosowania szczepionek inaktywowanych należą:

alergia na białko jaja kurzego,
alergia na antybiotyki aminoglikozydowe, używane w procesie produkcji szczepionek i/lub inne składniki szczepionki,
ostre choroby, którym towarzyszy gorączka,
stwierdzony zespół Guillain-Barré.

Przeciwwskazań do szczepienia żywą szczepionką donosową jest o wiele więcej, m.in.

ciąża,
przyjmowanie salicylanów,
ciężka astma lub czynne choroby układu oddechowego przebiegające ze świszczącym oddechem,
bliski kontakt z pacjentami w stanie ciężkiej immunosupresji,
zespoły nabytego braku odporności,
białaczka.

Osobą, która podejmuje decyzje czy korzyść przewyższa ryzyko jest lekarz. W niektórych przypadkach może on stwierdzić, że pomimo przeciwwskazań szczepienie jest korzystniejszym wyborem.

Jak widać, zaszczepienie się przeciw grypie może przynieść nam wiele korzyści zdrowotnych. W dodatku szczepionki są łatwo dostępne i tanie. Pomimo łatwej dostępności i korzyści wynikających ze szczepienia, odsetek ludzi zaszczepionych jest niewielki i oscyluje w granicach 3- 4%. Jako przyczyny rezygnacji z zaszczepienia się na grypę, ankietowani najczęściej wymieniają brak wiary w skuteczność szczepionki, brak obaw związanych z zachorowaniem i wystąpieniem powikłań pogrypowych oraz fakt, że szczepionka na grypę nie jest refundowana dla wszystkich.

Aleksandra Murzyn

Bibliografia:

Tagi

Zaloguj się używając swojego loginu i hasła

Nie pamiętasz hasła ?