Farmaceuci często kojarzeni są jedynie z wydawaniem preparatów farmaceutycznych w aptece. Ich rola oraz zakres obowiązków są jednak zdecydowanie większe. Według badań przeprowadzonych przez agencję badawczą Biostat, zgodnie z raportem ,,Farmaceuta w Polsce. Ogólnopolskie badania wizerunkowe”, aż 90,4% Polaków ufa farmaceutom. Jednak nie są oni do końca świadomi, o co tak naprawdę mogą poprosić magistra farmacji w aptece. W tym artykule przedstawiona zostanie rola farmaceuty pracującego w aptece oraz zakres jego obowiązków. Zgodnie z Art. 2 a Ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 roku o Izbach Aptekarskich, wykonywanie zawodu farmaceuty pracującego w aptece obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających na:
1) sporządzaniu leków recepturowych i aptecznych (farmaceuci przygotowują niektóre leki w aptece w terminie nie dłuższym niż 48 godzin od złożenia recepty przez pacjenta, a w przypadku recepty na lek zawierający środki odurzające lub oznaczonej „wydać natychmiast” – w ciągu 4 godzin);
2) wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych;
3) udzielaniu porad i informacji dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych, wyrobów medycznych;
4) świadczeniu opieki farmaceutycznej polegającej na udokumentowanym działaniu, w którym farmaceuta współpracując z pacjentem i lekarzem lub przedstawicielem innego zawodu medycznego, dba o prawidłowy przebieg farmakoterapii w celu uzyskania efektów terapeutycznych poprawiających jakość życia pacjenta.
Praca farmaceuty wymaga nieustannego skupienia, dokładności oraz poszerzania i uaktualniania wiedzy. Magister farmacji ma dużą wiedzę na temat leków i zdrowia, dlatego warto korzystać z jego porad i umiejętności zdobytych podczas 5-letnich studiów oraz półrocznego stażu w aptece.
Jeśli dokładniej przyjrzymy się i przeanalizujemy jego zadania zawodowe, okazuje się, że pacjent może poprosić farmaceutę o:
– poradę farmaceutyczną na temat drobnych dolegliwości, takich jak zapalenia pęcherza, lekkie zatrucia pokarmowe, biegunki, bóle gardła, sezonowe reakcje alergiczne, problemy skórne, m.in. wysypki lub łupież, skaleczenia i tym podobne oraz dobór właściwej farmakoterapii;
Jest to szybka i komfortowa alternatywa pomagająca zmniejszyć kolejki do gabinetów lekarskich (oczywiście, wyłącznie w przypadku drobnych dolegliwości, które można zniwelować przy pomocy farmaceutyków; jeśli stan pacjenta okaże się bardziej poważny, farmaceuta z pewnością skieruje go do lekarza). Farmaceuta doradzi również, jakie preparaty przyjmować, opowie o ich dawkowaniu oraz przeciwwskazaniach. Dzięki temu pacjent dowie się, jak w bezpieczny sposób stosować leki, a niewielkie dolegliwości powinny ustąpić.
– pomoc w dobraniu suplementów diety w celu uzupełnienia występujących niedoborów wynikających ze stosowania nieprawidłowo zbilansowanej diety;
– informację o interakcjach produktów leczniczych z innymi lekami, suplementami diety i żywnością;
Ma to istotne znaczenie, ponieważ niektóre z nich mogą być bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Również część produktów spożywczych może reagować ze składnikami zawartymi w lekach oraz suplementach i powodować między innymi zmniejszenie wchłaniania substancji czynnej, przez co stosowanie leku nie przyniesie rezultatów bądź spowoduje zwiększenie wchłaniania, w wyniku czego może nastąpić wzrost ryzyka działań niepożądanych a nawet toksycznych.
– tańszy odpowiednik;
Farmaceuta na podstawie zawartości substancji czynnej w danych produktach leczniczych podpowie, czy można w konkretnym przypadku zastosować zamiennik. Jeśli ilość substancji leczniczej w tańszym farmaceutyku, występującym pod inną nazwą jest taka sama, z pewnością nas o tym poinformuje. Nie może on jednak wydać zamiennika leku dostępnego na receptę, jeśli lekarz przy danym leku zaznaczy ,,nie zamieniać”. W każdym innym przypadku za zgodą pacjenta może.
– pomoc w pierwszych objawach przeziębienia i grypy;
Jeśli wystąpiły charakterystyczne symptomy, pacjent może najpierw wybrać się do apteki, gdzie farmaceuta doradzi, jak zwalczać infekcję oraz czy konieczna jest wizyta u lekarza. W razie drobnych dolegliwości zaproponuje odpowiednie farmaceutyki.
– poradę w kwestii obsługi urządzeń medycznych, takich jak ciśnieniomierze, termometry, inhalatory, glukometry, nebulizatory czy laktatory;
Farmaceuta wyjaśni krok po kroku zasadę działania danego urządzenia i wyeliminuje ewentualne błędy. Dzięki temu pomiary wykonywane przez pacjenta będą prawidłowe, a wyniki wiarygodne.
– pomoc w skompletowaniu apteczki domowej lub wakacyjnej;
Dzięki farmaceucie będzie ona zawierała wszystkie preparaty oraz opatrunki i środki higieniczne niezbędne podczas pierwszej pomocy w najczęstszych dolegliwościach. W przypadku apteczki wakacyjnej warto poinformować o dokładnym kierunku podróży oraz czy jadą z nami dzieci.
– poradę dotyczącą przechowywania zakupionych produktów;
Farmaceuta doradzi, jak poprawnie je przechowywać, by preparaty nie były narażone na działanie czynników mogących źle wpłynąć na ich postać, a w konsekwencji działanie lecznicze. Wbrew pozorom półki na drzwiach lodówki nie są odpowiednim do tego miejscem, ponieważ podczas ich otwierania leki narażone są na gwałtowne zmiany temperatur lub ewentualne uszkodzenia mechaniczne.
– pomiar ciśnienia;
Farmaceuta zmierzy ciśnienie tętnicze oraz doradzi, jak wykonywać taki pomiar poprawnie.
– wypisanie recepty farmaceutycznej;
Jest to rzadko spotykana sytuacja, lecz warto zdawać sobie sprawę z istnienia takiej możliwości. Art. 96 pkt 3. Prawa Farmaceutycznego mówi, że: ,,W przypadku nagłego zagrożenia życia pacjenta farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu, może wydać bez recepty lekarskiej produkt leczniczy zastrzeżony do wydawania na receptę w najmniejszym terapeutycznym opakowaniu, z wyłączeniem środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów kategorii 1”. Jeśli więc pacjent stale przyjmuje leki, bez których stan jego zdrowia może ulec nagłemu, znacznemu pogorszeniu, czemu towarzyszy zagrożenie życia, może w wyjątkowych sytuacjach udać się do apteki po receptę farmaceutyczną, gdy niespodziewanie zabraknie danego leku.
Przytoczone powyżej kompetencje pomogą uzmysłowić pacjentowi, jakie są zadania i kompetencje farmaceutów. Nie obawiajmy się zatem zadawać im pytań i zwracać się o porady.
Warto zwrócić uwagę również na to, w czym farmaceuta nie może pomóc pacjentowi.
Przede wszystkim ma to miejsce podczas odmowy wydania leku. Takie sytuacje są jasno określone prawnie i restrykcyjnie przestrzegane. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo Farmaceutyczne: ,,Farmaceuta i technik farmaceutyczny mogą odmówić wydania produktu leczniczego, jeżeli jego wydanie może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta” (art. 96 ust. 4). Jest to jednak dość ogólne stwierdzenie. Bardziej szczegółowe przypadki odmowy wydania danego preparatu określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie wydawania z apteki produktów leczniczych i wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 183, poz. 1531). Zgodnie z nią odmowa może nastąpić, jeżeli:
1) zachodzi uzasadnione podejrzenie co do autentyczności recepty lub zapotrzebowania (na przykład brak podpisu lub pieczątki lekarza);
2) konieczne jest dokonanie zmian w leku recepturowym oraz określonych w odrębnych przepisach, przy braku możliwości porozumienia się z osobą, która jest uprawniona do wystawiania recept;
3) od dnia sporządzenia leku upłynęło co najmniej 6 dni – w przypadku leku recepturowego lub sporządzanego na podstawie etykiety aptecznej albo po upłynięciu terminu realizacji recepty;
4) osoba przedstawiająca receptę nie ukończyła 13 roku życia;
5) zachodzi uzasadnione podejrzenie co do wieku osoby, dla której recepta została wystawiona.
Należy również pamiętać, by nie utożsamiać farmaceuty z lekarzem. Te dwa zawody, mimo że dbają o zdrowie pacjentów, różnią się kompetencjami i możliwościami niesienia pomocy. Nie wymagajmy zatem od farmaceutów diagnozowania chorób. Mogą oni dobrać leki w przypadku drobnych dolegliwości, ale nie zastąpi to wizyty lekarskiej i szczegółowych badań pod kątem danej jednostki chorobowej. Jeśli jednak pacjent wybierze się do apteki w jednej z wyżej wypunktowanych sytuacji, bez wątpienia otrzyma specjalistyczna poradę od wykształconego farmaceuty.
Aleksandra Byster
Źródła:
- https://www.hellozdrowie.pl/rola-farmaceuty-nie-jest-tylko-wydawanie-lekow-ruszyla-kampania-po-pierwsze-farmaceuta/
- ,,Farmacja praktyczna’’- Renata Jachowicz, PZWL Warszawa 2016, wyd.2
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20011261381/U/D20011381Lj.pdf Dz.U. 2001 Nr 126 poz. 1381, Ustawa z dnia 6 września 2001r. Prawo Farmaceutyczne
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910410179/O/D19910179.pdf Dz.U. 1991 Nr 41 poz. 179, Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991r. o izbach aptekarskich
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20021831531/O/D20021531.pdf Dz.U. Nr 138 poz. 1531, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie wydawania z apteki produktów leczniczych i wyrobów medycznych
- https://www.biostat.com.pl/badania-wizerunku-farmaceutow.php
- http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20160002142 Dz.U. 2016r. poz. 2142 Art. 96 Ustawy z dnia 6 września 2001r. Prawo Farmaceutyczne
- https://pacjent.gov.pl/system-opieki-zdrowotnej/po-pierwsze-farmaceuta
- http://www.popierwszefarmaceuta.pl/czy-wiesz-ze/
- https://www.doz.pl/czytelnia/a13283 Recepta_farmaceutyczna_kiedy_farmaceuta_moze_sam_wypisac_recepte