16 maja na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, odbył się wykład otwarty pt. „Aspekty prawne opieki farmaceutycznej w Polsce. Jakie rozwiązania funkcjonują za granicą (Dania Niemcy, Holandia)?” Temat przedstawił mecenas Walery Arnaudow z kancelarii DZP, który na co dzień zajmuje się prawem farmaceutycznym. Prelekcja została zorganizowana przez oddział PTSF Warszawa, w ramach projektu „Przyszłość farmaceuty”, którego celem jest rozwój środowiska farmaceutów i wzbudzenie u studentów farmacji zainteresowania sprawami zawodowymi. W trakcie wykładu porównaliśmy systemy opieki farmaceutycznej funkcjonujące w krajach europejskich w kontekście opieki farmaceutycznej. Do jakich wniosków doszliśmy?

Filar działalności

Mimo, że opieka farmaceutyczna jest jednym z filarów działalności farmaceutów to jednak obecnie obowiązujące przepisy regulujące to zagadnienie można uznać za zbyt ogólne. Nie istnieje prawny katalog wymieniający czynności wchodzące w skład opieki farmaceutycznej. Tym samym trudno określić dokładny zakres działań dozwolonych w ramach takiej opieki. Podstawowe znaczenie ma uregulowanie zawarte w Ustawie o Izbach Aptekarskich:

Sprawowanie opieki farmaceutycznej polega na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta (art. 2a ust. 1 pkt 7 Ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (Dz.U. z 2016 r. poz. 1496)

Należy tutaj także wspomnieć o rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie ciągłych szkoleń farmaceutów zatrudnionych w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych, które także definiuje pojęcie opieki farmaceutycznej.

Niemniej jednak, również na gruncie obecnie obowiązujących przepisów farmaceuci mają możliwość rozwijać opiekę farmaceutyczną w Polsce. Jak zauważył mec. Arnaudow „można podejmować działania w obrębie istniejących przepisów, które będą dążyły do rozwijania zagadnień opieki farmaceutycznej”.

„Można podejmować działania w obrębie istniejących przepisów, które będą dążyły do rozwijania zagadnień opieki farmaceutycznej.”

Bezspornie w skład opieki farmaceutycznej wchodzą obecnie takie działania jak udzielanie informacji o leku, o działaniach niepożądanych, obowiązek dokonania konsultacji między lekarzem a farmaceutą we wskazanych przypadkach (działania akceptowane przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego).

Za jeden z warunków koniecznych rozwijania opieki farmaceutycznej uznaje się także większe związanie pacjentów z konkretnymi aptekami, tak by docelowo danym pacjentem zajmowali się ci sami, znający jego potrzeby farmaceuci. Problematyczna z tego punktu widzenia okazać się może kwestia reklamy aptek a właściwe jej zakaz. Z jednej strony ustawodawca oraz sądy zachęcają farmaceutów do rozwijania opieki farmaceutycznej, z drugiej WIFy i GIF ograniczają możliwość takiego rozwoju. Jedyne informacje, jakie publiczne może podać o swojej działalności apteka to jej nazwa, adres oraz godziny otwarcia. Nie jest to podstawowy problem opieki farmaceutycznej w Polsce – jednak stanowi on ograniczenie.

Zagraniczne modele opieki farmaceutycznej

Jak modele opieki farmaceutycznej wyglądają w innych państwach?

Holandia

Po pierwsze istnieje tam wspólna ustawa: Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst, regulująca zarówno zawód lekarza jak i farmaceuty. Status obu zawodów jest bardzo zbliżony, od lat współpraca lekarzy i farmaceutów jest bardzo bliska i uwaga, korzystają oni ze wspólnego systemu komputerowego. To co u nas w Polsce jest dopiero przed nami – tam funkcjonuje od lat. Dodatkowo odbywają się regularne spotkania obu grup zawodowych, w celu omówienia przypadków klinicznych. Farmaceuta ma dostęp do dokumentacji medycznej pacjenta, wie jakie leki były przepisywane, ma także większe uprawnienia pod kątem tego, co może zrobić z receptą.

Dania

W kolejnym kraju, Danii jest bardzo podobnie – lata 90 to czas powstania przepisów dotyczących opieki farmaceutycznej. Wprowadzono tam następujący podział: oddzielnie delegowany farmaceuta zajmuje się wydawaniem leków oraz inny farmaceuta zajmuje się przygotowaniem leków dla pacjenta. U Duńczyków wszystko działa bardzo podobnie – sam system komputerowy funkcjonuje od 2003 roku. W Polsce, mamy duży problem z realizacją projektu systemu komputerowego – idea została zainicjowana już w 2007 roku, proces jest koordynowany na przez CSIOZ (Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia).**

Niemcy

System opieki farmaceutycznej również jest dobrze rozwinięty. Każda apteka w Niemczech – obecnie funkcjonująca lub nowa – która ma powstać, posiada punkt porad dla pacjenta. Państwo (kasy chorych) częściowo finansuje dyżury w punkcie.

„Każda apteka w Niemczech – obecnie funkcjonująca lub nowa – która ma powstać posiada punkt porad. Państwo częściowo finansuje dyżury w punkcie”

Główne problemy i co nas czeka w przyszłości?

Podsumowując – jakie mamy główne problemy z wdrażaniem opieki farmaceutycznej w Polsce?

1. Przepisy nie są precyzyjne

Jest to kwestia podnoszona przez organy administracji jak i przez samych farmaceutów. W Polsce potrzebna jest rewolucja mentalna – zarówno jeśli chodzi o zasady obrotu na rynku detalicznym ale i w ramach obrotu hurtowego. Posiadamy jedne z najbardziej restrykcyjnych przepisów dotyczących hurtowni farmaceutycznych w Europie mimo, że cały rynek farmaceutyczny jest regulowany jedną dyrektywą unijną.

2. Brak Katalogu Czynności opieki farmaceutycznej.

Omówiony powyżej.

3. Brak rozwiązań informatycznych.

W efekcie brak jest narzędzi do pracy, przychodzi pacjent, natomiast farmaceuta nie ma wiedzy o jego stanie, nie ma dostępu do dokumentacji medycznej. Istnieje teoretyczna szansa skontaktowania się farmaceuty z lekarzem prowadzącym, natomiast w praktyce jest to niemal niemożliwe. W tym momencie planowane jest uruchomienie platform, które będą analizowały obrót lekiem w całej Polsce. Pierwszy wersja systemu powstała bez dogłębnej oceny sytuacji prawnej i przepisów dotyczących rynku leków w Polsce. Skutek jest taki, że systemy są gotowe, nie są jednak „uszyte” na miarę polskich realiów prawnych i gospodarczych. Na początku 2018 planowane jest wprowadzenie 4 platform monitorujących zdarzenia medyczne. Przewidywane funkcje to: konto pacjenta, e-skierowania, rozwiązania dla aptek, recepty – tutaj pojawia się opieka farmaceutyczna. Na początku roku ustalono, że włączone do użytku zostanie konto pacjenckie. Finalizacja zmian systemowych zapowiadana jest na 16 kwiecień 2020. Z niecierpliwością czekamy na efekty realizacji projektu.

Więcej informacji

Tekst powstał na podstawie wykładu otwartego.

Opracowanie: Paulina Kruk