Tajemniczy skrót PCOS
O PCOS, a tak właściwie Zespole Policystycznych Jajników, bo właśnie ta jednostka chorobowa kryje się pod wszechobecnie znanym skrótem, słyszał już chyba każdy. Być może wielu osobom także obiła się o uszy nazwa: “zespół wielotorbielowatych jajników” lub “androgenizm jajnikowy”, co jest jednoznaczne z tym schorzeniem. Pomimo tego, że choroba ta jest to coraz częściej rozpoznawana, jej dokładny mechanizm nie został jeszcze określony. Jako przyczynę głównie podaje się zaburzenia hormonalne. Warto zwrócić uwagę na to że, nadmierna ilość insuliny w organizmie prowadzi do wzrostu androgenów, które w stanie fizjologicznym u kobiet wydzielane są w niewielkiej ilości. Jednak temu mechanizmowi przyjrzymy się trochę później [1-3]. Niewykluczone również, że dużą rolę w rozwoju PCOS pełni genetyka. [2]
Kiedy zacząć się martwić?
Obecnie powszechne są tendencje społeczeństwa wobec przypisywania sobie różnych chorób po zapoznaniu się z ich powierzchownymi objawami. Natomiast jeszcze większą skłonność obserwuje się do tego, by nie badać się w ich kierunku, gdy pojawiają się już poważne sygnały ze strony organizmu.
W przypadku PCOS objawy, które powinny zwrócić Twoją uwagę to:
- nieregularne okresy
- nadmierne owłosienie
- trudności z zajściem w ciążę
- przybranie na wadze
- łysienie [4]
Po zauważeniu u siebie takich reakcji organizmu powinieneś jak najszybciej udać się do ginekologa!
Przychodzi pacjentka do ginekologa…
Przychodzi, i co dalej? Badaniami, które zazwyczaj są zalecane przez lekarza w przypadku podejrzenia PCOS są: [5]
- USG, według wytycznych International PCOS Network, PCOS można zdiagnozować jeśli w jajniku obecnych jest ponad 20 pęcherzyków o wielkości 2-9mm lub kiedy jajnik ma objętość większą niż 10cm3.
- Badania hormonalne, zwłaszcza badanie wolnego testosteronu, niezwiązanego z żadnym białkiem transportującym.
-W przypadku stwierdzenia poprawnego poziomu testosteronu, lekarz często zaleca oznaczenie stężenia innych androgenów, tzn. androstendionu oraz siarczanu dehydroepiandrosteronu. - W celu weryfikacji czy u pacjentki dochodzi do owulacji, bada się również poziom progesteronu w II fazie cyklu.
Dodatkowo warto przeprowadzić diagnostykę w kierunku zaburzeń produkcji hormonów tarczycy oraz cukrzycy typu 2. [1] Z tego powodu często przeprowadza się też OGTT czyli doustny test obciążenia glukozą. [1] Dość ważnym kryterium, które często ułatwia postawienie dobrej diagnozy jest tzw. zespół metaboliczny. [6]
A gdzie w tym wszystkim insulionooporność?
Wróćmy jeszcze do poprzedniego akapitu. Przyjrzyjmy się określeniu “zespół metaboliczny”. Jest to zbiór dolegliwości, które obejmują otyłość, zły profil lipidowy, nadciśnienie oraz podwyższony poziom glukozy we krwi na czczo. [6,7] Wracając do ostatniej części zdania, z łatwością można powiązać insulinooporność z PCOS. Jeśli dalej nie czujesz się przekonany/przekonana, w kolejnej części artykułu postaram się rozwiać wszystkie wątpliwości.
Dlaczego tak się dzieje?
Zacznijmy od początku. Krótko mówiąc, insulinooporność to brak zdolności prawidłowej odpowiedzi tkanek na insulinę. [3] Spowodowane jest to defektem receptorów insulinowych w tkance tłuszczowej, mięśniowej, wątrobie. [3] Dokładnie o jej mechanizmie możesz więcej przeczytać w poprzednim artykule (https://ptsf.pl/archiwum/gdy-insulinowy-klucz-nie-pasuje-do-drzwi-komorek-czyli-cukrzyca-typu-ii).
Wszystko wydaje się dosyć proste, ale w przypadku PCOS warto przyjrzeć się sprawie, która na pewno wzbudzi Twoje zainteresowanie. Tak jak wcześniej mogłaś już przeczytać, tkanki nie wykazują prawidłowej odpowiedzi na insulinę, jednak problem defektu receptorów insulinowych nie dotyczy jajników! [3] Łatwo sobie wyobrazić, co się dzieje, gdy stężenie hormonu trzustki regulującego przemianę cukrów rośnie w zatrważającym tempie. Jajniki w odpowiedzi zaczynają produkować coraz więcej androgenów. [4] Ponadto, zwiększone wydzielanie insuliny powoduje nadmierne rozmnażanie się komórek osłonki pęcherzyka jajnikowego oraz wzrost aktywności 17-a-hydroksylazy, która bierze udział w syntezie hormonów kory nadnerczy. [8]
Czy pacjentki mają szansę na wyzdrowienie?
Zasadniczo nie, dlatego bardzo ważna jest obserwacja swojego ciała. Istotną kwestią, która pomoże obniżyć insulinooporność, jest zmniejszenie masy ciała [5] Biorąc pod uwagę ciąg logiczny, wpłynie to z kolei na zmniejszenie poziomu androgenów w organizmie odpowiedzialnych za występowanie objawów, takich jak owłosienie twarzy czy trądzik.
Pierwszym zaleceniem jest zmiana swojej diety na zdrowszą oraz wdrożenie do swojego życia dużej ilości aktywności fizycznej. [5] Kolejnym krokiem leczenia jest zdecydowanie się na farmakoterapię. Często lekarze przepisują pacjentkom metforminę. Niektóre źródła podają, że może ona zredukować ilość androgenów aż o 11%. [9] Niestety nawet w tym przypadku jest jedno “ale”. Kobiety z BMI powyżej 37 (II stopień otyłości) mogą nie reagować na metforminę. [9] Jak łatwo zauważyć, wszystko sprowadza się do potrzeby zadbania o swój sposób odżywiania.
Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić…
Dobrym rozwiązaniem dla kobiet zmagającym się z PCOS, insulinoopornością oraz zbyt dużą masą ciała będzie dieta o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny, prosto mówiąc, określa procentowo szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku, w porównaniu do wzrostu tego poziomu po spożyciu tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej glukozy. [10] Decydując się na produkty o mniejszym IG, takie jak: warzywa zielone, chleb żytni pełnoziarnisty, makaron pełnoziarnisty, pomidory, spowalnia się wchłanianie glukozy. W efekcie dłużej towarzyszy nam poczucie sytości. [10] Mówiąc o takiej diecie, dobrze przyjrzeć się też pojęciu ładunku glikemicznego, który określa zarówno zawartość jak i jakość węglowodanów w naszym posiłku [10]. Stosując dietę o niskim IG jesteśmy mniej narażeni na hiperinsulinemię oraz hiperglikemię poposiłkową. [10] Warto badać się regularnie, bo zdrowie mamy tylko jedno!
Aleksandra Sumera
Źródła:
1. Zespół Policystycznych Jajników (PCOS), Synevo, 2021, [Dostęp: 02.11.2021] https://www.synevo.pl/zespol-policystycznych-jajnikow-pcos/
2. Polycystic ovary syndrome (PCOS), Mayo Clinic, 2020, [Dostęp: 02.11.2021] https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/symptoms-causes/syc-20353439
3. Wolny, Polskie Towarzystwo Diabetyków, 2018, [Dostęp: 03.11.2021] https://diabetyk.org.pl/insulinoopornosc-u-kobiet/
4. Polycystic ovary symptom, NHS UK, 2019, [Dostęp 03.11.2021] https://www.nhs.uk/conditions/polycystic-ovary-syndrome-pcos/symptoms/
5. Kołton, Jakimiuk, Zespół Policystycznych Jajników, Medycyna Praktyczna, 2018, [Dostęp 03.11.2021] https://www.mp.pl/endokrynologia/wywiady/do_poczytania/194585,zespol-policystycznych-jajnikow
6. Pacholczyk, Ferenc, Kowalski, Zespół metaboliczny. Część I: Definicje i kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego. Epidemiologia oraz związek z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2., „Postepy Hig Med Dosw. (online)”, 2008, [Dostęp 03.11.2021]
7. Sieradzki, Płaczkiewicz-Jankowska, Zespół Metaboliczny, Medycyna Praktyczna, 2020, [Dostęp: 04.11.2021] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.5.
8. Olszanecka-Glinianowicz, Banaś, Zahorska-Markiewicz, Insulin resistance and serum concentrations of ovarian and adrenal androgen in obese women without additional disease and with policystic ovary syndrome, Endykronologia Polska, 2005, [Dostęp 04.11.2021] https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/viewFile/25786/20608
9. LONG-TERM CONSEQUENCES OF POLYCYSTIC OVARY SYNDROME, Royal College of Obstetricians and Gynaecologist, 2007, [Dostęp: 04.11.2021] https://web.archive.org/web/20130705172612/http://www.rcog.org.uk/files/rcog-corp/uploaded-files/GT33_LongTermPCOS.pdf
10. Ostrowska, Inedks Glikemiczny, Medycyna Pratykczna, 2018, [Dostęp: 04.11.2021] https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/68179,indeks-glikemiczny